اسید نیتریک یا جوهر شوره یک یک اسید قوی و مایعی خورنده و یکی از مواد بسیار پرکاربرد در صنعت میباشد.
این ماده کاربرد های فراوانی از جمله در ساخت تیزاب سلطانی، مواد منفجره، کود و… دارد. نام های مترادف : نیتریک اسید ، جوهر شوره ، اسید ازته ، نیترات هیدروژن، اسید ازوتیک و ازوتیک اسید
اسید نیتریک
ماده ای زرد یا بی رنگ است. اسید نیتریک دارای بویی زننده و تند است. این ماده کاملا قابل حل در آب است.اسید نیتریک یک اسید قوی و مایعی خورنده است که توسط اکسیداسیون آمونیاک و سپس واکنش احیائی با آب به دست می آید. اسید نیتریک خالص بی رنگ است. رنگ قهوه ای مایل به زرد آن در محلول های غلیظ اسید نیتریک، بواسطه انحلال دی اکسید نیتروژن در آن است. اسید نیتریک یک عامل اکسید کننده است و با بسیاری از مواد واکنش می دهد.
مشخصات فنی اسید نیتریک
- نام شیمیایی : اسید نیتریک | Nitric acid
- فرمول شیمایی : HNO3
- خلوص : اسید نیتریک 58 تا 60 درصد
- نقطه ذوب:۴۲- درجه سانتی‌گراد
- نقطه جوش: ۸۳ درجه سانتی‌گراد
- انحلال پذیری: حلال در آب
- شکل ظاهری : ماده ای زرد یا بی رنگ ، دارای بویی زننده و تند
- گرید محصول : صنعتی ، آزمایشگاهی
پیکاتک | تامین کننده سوئیچ دما در بازار ایران | جهت مشاوره و خرید تلفنی با شماره : 87700142-021 تماس بگیرید
ویژگیهای اسید نیتریک
- اسید قوی
- حلال در آب
- مایعی خورنده
- سمی است
کاربرد های اسید نیتریک
صنعت کشاورزی
- در حال حاضر بیشترین موارد مصرف اسید نیتریک در تهیه کودهای شیمیایی (کشاورزی) از قبیل کودهای نیترات، نیتروفسفات، کودهای مخلوط و ... است
- از این اسید در تولید نیترات آمونیوم استفاده میشود. نیترات آمونیوم، یکی از انواع کودها است
ساخت تیزاب سلطانی
- از مهم ترین کاربردهای اسیدنیتریک در فرآیند بازیابی فلزات گرانبها، ساخت تیزاب سلطانی است.
- تیزاب از یک قسمت اسیدنیتریک و سه یا چهار قسمت جوهرنمک تولید می شود و برای حل کردن طلا و پلاتین استفاده می گردد.
حذف فلزات مزاحم
- از بین اسیدهای رایج، فقط اسید نیتریک است که می تواند نقره و مس را در خود حل کند. (البته تیزاب هم قادر است مس را حل نماید) از این رو از این اسید برای حذف و جداسازی فلزاتی نظیر مس، نیکل و روی از فلزات گرانبها استفاده می شود.
- برای مثال برای جداسازی روکش های طلا از قطعات الکترونیکی روکش شده با طلا مثل پین ها یا بردها می توان از اسید نیتریک استفاده کرد.
ساخت الکترولیت جهت الکترولیز نقره
- سلول نقره وسیله ای است که با استفاده از آن نقره ناخالص را الکترولیز می کنند تا به نقره خالص تبدیل شود و برای ساخت الکترولیت آن باید از اسید نیتریک استفاده شود.
سایرکاربردها
- جداسازی طلا و نقره
- خالص سازی فلزاتی چون طلا و پلاتين
- یکی از مواد اصلی در بازیافت ضایعات الکترونیک
- به عنوان واکنشگر در آزمایشات شیمیایی
- اسید شویی ،تجهیزات صنعتی
- آبکاری، مقاوم سازی در برابر خوردگی
- تهیه ی پلیمر هایی مانند پلی آمید ها ، پلی اورتان و…
- ساخت ترکیبات آلی نیتروژن دار مانند نایلون
- به عنوان اکسید کننده در سوخت موشک
- از اسید نیتریک برای تولید مواد منفجره، تولید رنگ، تولید دارو و به عنوان واکنشگر نیز استفاده میشود.
- یکی از کاربردهای اصلی اسید نیتریک، استفاده برای شست و شو است. این اسید بدلیل خورندگی ای که دارد و اینکه میتواند تعداد زیادی از فلزات را به خوبی در خود حل کند، بسیار گزینه مناسبی برای اسید نیتریک است.
- همچنین در صنایع نظامی، صنایع شیرسازی و صنایع پلاستیک سازی نیز مصرف اسید نیتریک قابل توجه است.
تولید اسید نیتریک
روش اول ) اسيد نيتريك از واکنش نيترات پتاسيم يا سديم با اسيد سولفوریک (تقطير نيترات پتاسيم)تهیه میشود .واكنش فوق چون گرمازا است دمایی در حدود 900 درجه سانتی گراد دارد كه در آن اسيد توليدی به صورت بخار از محيط خارج می گردد و سولفات سديم در محيط واكنش باقی می ماند. روش دوم ) واكنش بين اكسيژن و نيتروژن در كوره هاي خالص و توليد گاز دی اکسيد نيتروژن و جذب آن توسط آب و توليد اسيد نيتريک می باشد.
نکات ایمنی
آتش سوزی
- اسیدنیتریک غلیظ یک اکسید کننده قوی است و ایجاد گرما می کند با عوامل کاهنده و یا مواد آلی قابل احتراق می تواند واکنش دهد و بسوزد و یا منفجر شود.
- استفاده از اسپری آب یا مه برای خنک نگه داشتن ظروف و یا ساختمان های مواجهه با آتش.
تماس با چشم
- سبب سوختگی شدید چشم، ریزش اشک، تحریک، تورم و نابینایی می شود.
- در صورت وقوع ،بلافاصله چشمها را به مدت 20 تا 30 دقیقه با آب گرم شسته شود
- نحوه حفاظت: از عینک های مخصوص کار با مواد شیمیایی استفاده شود.
خوردن
- سبب در شدید و سوختگی شدید دهان، حلق و سوراخ شدن معده، حالت تهوع ، استفراغ، شوک و بیهوشی می شود.
- در صورت وقوع ،هرگز به فردی که بی هوش است چیزی از راه دهان نخورانید. به فرد 240 تا 300 میلی لیتر آب داده و سریعا فرد را به پزشک رسانید.
تماس با پوست
- تماس با محلول این ماده سبب تحریکات مختصر پوست و ایجاد لکه هایی به رنگ زرد تا قهوه ای در پوست می شود. پوست قبل از صدمه دیدن سفت شده، غلظت های بالای این ماده سبب درد و زخم های عمیق در پوست می شود. ممکن است جای زخم در پوست باقی بماند. اگر این ماده به مقدار زیادی برروی پوست ریخته شود و سریعا شسته نشود میتواند باعث مرگ شود.
- در صورت وقوع ،بلافاصله موضع را به مدت 20 تا 30 دقیقه با آب گرم شسته اگر پوست دچار به پزشک مراجعه کنید.
- نحوه حفاظت : استفاده از دستکش و لباس مقاوم در برابر آسیب مواد شیمیایی توصیه اکید می شود.
تنفس
- بخارات این ماده سبب شوک، سوختگی گلو یا تحریک دستگاه تنفسی، سرفه، درد سینه، سختی در تنفس، سیانور، احساس خفگی و ادم ریه می شود.
- در صورت وقوع ،فرد را در معرض هوای تازه قرار دهید و به او تنفس مصنوعی بدهید و از اکسیژن پزشکی در صورت وجود استفاده نمایید و اگر ضربان قلب وجود ندارد احیا قلبی ریوی را انجام داده و فورا به پزشک مراجعه کنید.
- نحوه حفاظت : استفاده از ماسک مناسب با فیلتر قابلیت حذف گازهای آلی و معدنی الزامی می باشد.
بسته‌بندی و نگهداری اسید نیتریک
اسید نیتریک بسیار خورنده است و معمولاً در مخازن استنلس استیل و يا آلومینیمی و شيشه‌ای نگهداری می شود و بايد اطراف مخازن ديواره سیمانی باشد .
ذخیره سازی در یک محل خنک، خشک، با تهویه خوب انجام شود.دور از قلیاها، فلزات، مواد ارگانیک و دیگر مواد اکسید کننده نگهداری شود. براي حمل ونقل برروي تانكر و يا بشكه و ظرف برچسب CORROSIVE-OXIDEZER-POISON استفاده گردد.
لینک های مرتبط :
