استون یکی از رایج ترین حلال های آلی در فرآیند های شیمیایی می باشد و به عنوان یکی از مهم ترین و کاربردی ترین حلال ها در واکنش های آلی ، کروماتوگرافی و تبلور مجدد استفاده می شود. در ساخت لوازم پلاستیکی و الیاف مصنوعی و رنگ ها و تولید چسب و رزین و واکس ها و خیلی از صنایع کاربرد دارد . نام های مترادف : پروپانون ; دی متیل فرمالدئید; دی متیل کتال; دی متیل کتن; کتن پروپان; بتا کتن پروپان; متیل کتن; پیروستریک اسید; پیروستریک اتر ; Acetone ;propanone
استون
استون ( استن ) یک مایع بی رنگ , فرار , قابل اشتعال و ساده ترین کتون و مایعی سمی حلال بسیار خوبی برای ترکیبات آلی می باشد .حدود یک سوم استن مصرفی به عنوان حلال مصرف می شود و حدود یک چهارم آن به عنوان استن سیانوهیدرین , یکی از مواد سازنده ی متیل متا آکریلات مصرف می شود .استن با آب ترکیب می شود و به عنوان یک حلال مهم برای مصارف مختلف از جمله تمیز کردن وسایل آزمایشگاهی و حلال لاک و برق ناخن به کار می رود. این ترکیب از جمله ساده ترین و کوچکترین کتون ها، مایعی بی رنگ، فرار، محلول در آب، بنزن، اتانول، متانول، دی اتیل اتر و کلروفرم و اشتعال آور با فرمول شیمیایی CH3)2CO) است که تحت عنوان پروپانون propanone)، 2-) پروپانون (2-propanone)، دی متیل کتون (dimethylketone)، دی متیل فرمالدهید (dimethylformaldehyde) شناخته می شود.استون تحت هوا و نور و متاثر از حضور کاتالیست ، اکسید کننده های قوی و فلزاتی مانند مس و آلومینیوم می تواند پلیمر شود. زمانی که از این واکنش گاز آزاد می شود و با هوا مخلوط می شود ممکن است انفجار رخ دهد. هم چنین این ماده می تواند با آهن و استیل در حضور رطوبت نیز واکنش دهد.
همچنین این ترکیب به عنوان ماده اولیه در خیلی از واکنش های آلی نیز کاربرد دارد. از جمله مصارف خانگی آن نیز می توان به عنوان پاک کننده لاک ناخن و تینر رنگ آمیزی اشاره کرد. استون که در خون و اوره وجود دارد، از طریق فرایند متابولیکی بدن، تولید و دفع می شود. تولید این ترکیب در افراد مبتلا به دیابت نیز بیشتر است. رژیم های کتوژنیک نیز باعث افزایش استون در بدن می شود و درنتیجه درصد مبتلا به حملات صرعی را نیز افزایش می دهند.
مشخصات فنی
- نام شیمیایی : استون | Acetone
- فرمول شیمیایی :CH3COCH3
- شکل ظاهری :مایع بی رنگ، فرار ، آتشگیر و بدون بو است
- حلالیت در آب : کاملا قابل حل است.
- گرید محصول : صنعتی و آزمایشگاهی
کاربرد های استون
حلال
- این ماده، حلال خوبی برای خیلی از پلاستیک ها و فیبرهای صنعتی است
- در تولید محصولات صنعتی، تولید پارچه و محصولات بافتی، رنگ کردن اتومبیل ها و لوازم خانه، رقیق کردن رزین پلی استر، تمیز کردن ابزارآلات و حل کردن اپوکسیدهای دوجزیی استفاده می شود.
- به عنوان یکی از اجزای فرار رنگ ها و روکش ها نیز به کار می رود.
- آماده سازی فلزات قبل از رنگ آمیزی و لحیم کاری ، که از زنگ زدن آن ها جلوگیری می-کند.
آزمایشگاه
- این ماده به عنوان حلال قطبی و پروتیک در خیلی از واکنش های آلی مانند SN2 کاربرد دارد.
- حمام یخ و استون، برای انجام واکنش ها در دمای پایین بسیار موثر است.
- به عنوان حلالی پرکاربرد در تمیز کردن و شستن ظروف آزمایشگاه نیز شناخته شده است.
- استون تحت نور UV فلورسنت است و در بسیاری از آزمایشات فیزیکی و شیمیایی به عنوان ردیاب فلورسانس به کار می رود.
حدواسط شیمیایی
- استون در سنتز متیل متاکریلات، تولید حلال هایی مانند متیل ایزوبوتیل الکل و متیل ایزوبوتیل کتون استفاده می شود.
کاربرد آرایشی و پزشکی
- استفاده در پاک کنندهای لاک ناخن
- درمان جوش ها و لایه برداری پوست های خشک از جمله کاربردهای دیگر آن می باشد.
- در تولید قرص ها و مایعات جهت مخلوط کردن پر کننده ها و مواد اولیه فعال، کاربرد گسترده ای دارد.
- این ماده در صنعت داروسازی باعث تولید قرص هایی مقاوم و با چگالی بالا می شود.
کاربرد های دیگر
- جهت زدودن باقی مانده های مواد شیمیایی روی ظروف شیشه ای و چینی بسیار پرکاربرد است.
- آرایشگران برای جدا کردن مواد چسبنده، کلاه گیس ها را در حمام استون غوطه ور می کنند.
- برای صیقل دادن صفحات پرینترهای سه بعدی نیز به کار می رود.
- استون بعنوان حلال بسیاری از ترکیبات آلی استفاده میشود.
- این حلال هم چنین در فیلتر سیگار ، صنایع لاستیک و لوازم منزل ، محصولات آرایشی و مراقبت شخصی نیز کاربرد دارد.
- در پوشش های سطحی ، حامل استیلن در سیلندرها و جوهر های چاپ نیز استفاده می شود.
- به عنوان حمل کننده استيلن در داخل سيلندرها
- استون در تولید تعداد بسیار زیادی از مواد شیمیایی و صنعتی نظیر متیل ایزو بوتیل کتون یا MIBK، ایزوفورون و دی استون الکل/هگزیلن گلایکول نیز کاربرد دارد.
- استون بطور طبيعى در متابوليسم طبيعى بدن و در ارگان هاى طبيعى و عضلات و بافت ها دیده مى شود و خون حاوى مقدارى استن است
تولید استون
این ترکیب به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از طریق پروپیلن (propylene) تولید می شود. 83% از استون موجود از طریق فرایند کیومن (cumene) سنتز می گردد. درواقع، تولید استون وابسته به تولید فنول است، به صورتی که در این واکنش، بنزن با پروپیلن جهت تولید کیومن آلکیله می شود، اکسایش در حضور هوا رخ داده و فنول و استون تولید می-شود. از جمله روش های قدیمی تر می توان به تقطیر خشک کلسیم استات یا باریم استات اشاره کرد. اگر در این شرایط فرایند تقطیر انجام نشد، محلول سدیم بیسولفیت به مخزن اضافه می شود، ترکیب کریستالی صاف شده و در مقدار حداقل آب حل می شود. تا زمانی که محلول قلیایی است، سدیم بی کربنات اضافه می شود و استون تقطیر شده جمع آوری و تقطیر مجدد انجام می شود. (Ca(CH3COO)2 → CaO(s) + CO2(g) + (CH3)2CO (v در روش دیگر، از پیش ماده استیک اسید تحت حرارت 120 تا 130 درجه سانتی گراد برای تولید استون استفاده میشود. کاتالیزور در این فرایند باعث افزایش راندمان واکنش خواهد شد. در نهایت، دما تا 80 درجه کاهش و محصول در حضور کربنات پتاسیم خشک خواهد شد. در صورت لزوم، تقطیر جز به جز انجام می شود.
نکات ایمنی استون
اشتعال
- شدیدا قابل اشتعال است .
- این ماده در دماى اتاق سریعا مى سوزد .
- همچنين مى توان خطر آتش گيرى در محيط هاى بسته داشته باشد. نحوه مناسب اطفاء کربن دى اکساید، پودرخشک موادشيميایی، فوم الکل، فوم پليمر میباشد.
- آب براى خاموش کردن این نوع حریق ممکن است مؤثر نباشد زیرا توانایی هدایت کردن این ماده را به زیر نقطه را اشتعال ندارد.
تماس با چشم
- ppm ٥٠٠ سبب تحریکات مختصر مى شوند . در غلظت هاى ppm بخارات استن در غلظت هاىى حدود١٠٠٠ تحرىکات قابل توجه هستند . استن مایع محرک بسيار شدیدى براى حيوانات و بعضى از انسانهاست .در ٣ نفر از انسانها گزارش شده است که استن سبب صدمه زدن به قرنيه مى شود که پس از ٤٨ ساعت بهبود یافته است. در برخى موارد صدمات ماندگار به قرنيه چشم دیده مى شود.
- در صورت تماس :سریعا چشم هاى آلوده را به صورتى که پلکها باز است با آب ولرم به مدت ٢٠دقيقه شستشوداده تا آلودگى برطرف شود سپس به پزشک مراجعه شود.
بلع و گوارش
- نوشیدن حجم بالایی از آن ، سبب بیهوشی و آسیب به مخاط دهانی میشود. خوردن این ماده متداول نيست . در بسيارى از مطالعاتى که گزارش شده مشخص شده این ماده اثرى ندارد تأثير بسيار مختصرى (خواب آلودگى مختصر ) برروى افرادى که روزانه ٢٠ گرم از این ماده را مى خورند دارد. در مطالعات بر روى حيوانات مشخص شده که استن از راه خوراکى سميت بالایی ندارد . استن مى تواند در هنگام خوردن یا استفراغ کردن وارد ریه ها شود.
- در صورت بلع : دهان مصدوم را با آب شستشو داده . فرد را وادار به استفراغ نکنيد . به فرد مصدوم ٢٤٠ تا ٣٠٠ميلى ليتر آب با املاح معدنى رقيق بخورانيد. اگر استفراغ خود به خود اتفاق افتاد فرد را به بغل خوابانده تا جلوى راه تنفسى فرد گرفته نشود . سریعاً فرد را به اورژانس ببرید.
تماس با پوست
- در اثر تماس با پوست باعث سوزش ، تحریک پوست و صدمه زدن به آن میشود. تأثيراین ماده برروى سلامتى ازطریق جذب پوستى در پوستهاى سالم خيلى کم است .
- در صورت تماس : تأثيرى بر روى سلامتى انتظار نمى رود . اگر تماس پوستى اتفاق افتاد سریعاً تماس با پوست موضع آلوده را با آب ولرم به مدت ٥ دقيقه شستشو داده تا آلودگى برطرف شود.
تنفس
- تنفس استون و قرار گرفتن در معرض آن بمدت طولانی ، باعث آسیبهای کلیوی ، کبدی و صدمه به دستگاه عصبی ، نقصهای مادرزادی و پائین آمدن قدرت باروری در جنس نر میشود. البته هنوزمشخص نیست که آیا استون همین تاثیرات را روی انسان هم دارد یا نه. نکته جالب توجه این است که غلظتهای میلی‌مولار استون در حیوانات آزمایشگاهی مبتلا به صرع ، اثرهای ضد تشنجی نشان می‌دهد.
- در صورت تنفس این ماده : اگر علائم نمایان شد منبع مولد آلودگى یا فرد را به هواى آزاد برده و اگر علائم تنفس باقى ماند به پزشک مراجعه نمائي
بسته‌بندی و نگهداری استون
سقف انبارضد حريق باشد از اكسيد شونده ها ی قوی جدا نگهداری شود.
لینک های مرتبط :
