"شیر پروانه ای گیربکسی"
شیر پروانه ای گیربکسی
شیر پروانه‌ای گیربکسی (Gear Operated Butterfly Valve) یکی از پرمصرف‌ترین و حیاتی‌ترین قطعات در زمینه ابزار دقیق، اتوماسیون خطوط انتقال، تصفیه خانه‌ها، صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، آب و فاضلاب، نیروگاه‌ها و صنایع غذایی است. حضور گیربکس در این شیر باعث تسهیل عملکرد دستی، افزایش دقت تنظیم و بالا رفتن ضریب ایمنی و عمر کاری تجهیز می‌شود. در این مطلب قصد داریم با نگاهی علمی و عملیاتی، عملکرد، ساختار، ویژگی‌ها، کاربردها، تفاوت‌های فنی و نکات خرید این تجهیز صنعتی را بررسی کنیم تا شما مخاطبان و مشتریان فروشگاه ابزار دقیق پیکاتک دید کاملی برای انتخاب بهترین مدل متناسب با شرایط پروژه خود داشته باشید.
شیر پروانه ای گیربکسی چیست؟
شیر پروانه‌ای یکی از انواع ولوهای قطع و وصل (On-Off) و کنترل جریان است که دیسک دایره‌ای آن حول محور مرکزی چرخیده و با این حرکت مسیر جریان را باز یا بسته می‌کند. در نوع گیربکسی، به جای اهرم ساده، از یک جعبه‌دنده (Gearbox) استفاده می‌شود تا امکان حرکت نرم‌تر، کنترل زاویه دقیق‌تر و بسته شدن تدریجی با گشتاور کمتر فراهم گردد. این ویژگی، خصوصاً در سایزهای بزرگ‌تر، یا مواردی که نیاز به قطع سریع و مطمئن جریان داریم، بسیار اهمیت دارد.
مکانیزم عملکرد شیر پروانه‌ای گیربکسی
اصلی‌ترین بخش‌ها:
- بدنه (Body): از جنس چدن، فولاد، یا استیل و مقاوم به خوردگی.
- دیسک (Disc): صفحه‌ای گرد که مسیر جریان را کنترل می‌کند (آلیاژی-پلیمری وابسته به کارکرد).
- گیربکس (Gearbox): مجموعه‌ای دنده‌ای که با چرخاندن فلکه دستی، حرکت دورانی با گشتاور بالا به شافت منتقل می‌کند.
- شافت (Stem/ Shaft): محور مرکزی متصل به دیسک.
- آب‌بند (Seat/Lining): حلقه‌ی آب‌بندی، ممکن است از EPDM، NBR، PTFE یا فلز باشد.
روش عملکرد:
اپراتور با چرخاندن فلکه گیربکسی، انرژی را به گیربکس انتقال داده، و گیربکس این حرکت را تقویت و آرام به شافت می‌دهد. دیسک چرخیده و در زاویه دلخواه نسبت به جریان سیال قرار می‌گیرد. بستن کامل، بازکردن یا تنظیمات میانی به‌راحتی و کاملاً تحت کنترل انجام می‌شود. حرکت نرم، تدریجی و قابل قفل کردن (Lockable) گیربکس باعث می‌شود اپراتور نیازی به اعمال نیروی زیاد نداشته باشد، حتی برای ولوهای بزرگ.
دلایل استفاده از گیربکس در شیر پروانه‌ای
- امکان باز و بسته کردن ولو با گشتاور پایین‌تر
- کنترل بهتر و دقیق‌تر باز و بسته بودن (Positioning)
- افزایش عمر آب‌بند و شافت
- جلوگیری از ضربه قوچی (Water Hammer) به دلیل حرکت تدریجی
- افزایش ایمنی اپراتور، مخصوصاً در سایزهای بالای 6 اینچ
- امکان قفل و حفاظت مکانیکی از باز و بسته شدن اتفاقی
انواع شیر پروانه ای گیربکسی از نظر ساختار بدنه
- ویفر (Wafer): متداول‌ترین نوع، قرارگیری آسان بین دو فلنج
- لوگ (Lug): قابل تحمل وزن لوله و قابلیت ایزوله کردن بخش‌های سیستم
- فلنجدار (Flanged): کاربرد در فشارهای بالا و خطوط حیاتی
- تاپلاین (Triple Eccentric/ High Performance): برای کاربردهای با دمای زیاد و کلاس فشار بالا
جنس متریال و انتخاب بر اساس سیال
انتخاب جنس شیر پروانه‌ای باید با توجه به نوع سیال، فشار، دما، و شرایط محیطی صورت گیرد. مثلاً:
- بدنه: چدن داکتیل، فولاد کربنی، استنلس استیل
- دیسک: استیل 304/316، آلومینیوم برنز، چدن با روکش اپوکسی
- آب‌بند: NBR یا EPDM برای آب، PTFE یا Viton برای مواد شیمیایی و صنایع خاص
استانداردها و تست‌های شیرهای گیربکسی
- استاندارد ابعادی: ANSI, DIN, JIS, API
- استاندارد فشار: PN10, PN16, Class150 و …
- تست نشتی (Hydro-Static): اطمینان از عدم نشتی تا فشار تعریف شده
- تست عملکرد گیربکس: تست روانی حرکت و اطمینان از انتقال گشتاور
- استاندارد آتش‌نشانی (Fire-Safe): برای برخی مدل‌ها جهت خطوط آتش‌نشانی
کاربردهای شیر پروانه ای گیربکسی
- تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب
- خطوط انتقال نفت و گاز
- سیستم‌های تامین بخار، هوا و گاز
- سیستم‌های آتش‌نشانی
- نیروگاه‌ها و صنایع مادر
- صنایع غذایی، شیمیایی و دارویی
- سیکلوترون‌ها و کارخانجات سیمان، فولاد و پتروشیمی
نکات مهم در انتخاب و خرید شیر پروانه ای گیربکسی
- سایز و فشار اسمی مناسب خط
- انتخاب نوع آب‌بند بر اساس دما و نوع سیال
- توجه به استاندارد تولید و گواهی کیفی سازنده
- برند معتبر و اصالت کالا با ضمانت‌نامه معتبر
- امکان دسترسی به قطعات یدکی و خدمات پس از فروش
- سهولت نصب و راه‌اندازی
- تنوع ورژن‌های دنده‌ای (روان بودن گیربکس و نسبت تبدیل)
مراحل نصب و راه‌اندازی شیر پروانه‌ای گیربکسی
- بررسی سلامت بدنه و آب‌بند قبل از نصب
- تراز و هم‌مرکز کردن شیر با خط لوله
- استفاده از واشر مناسب بین فلنج‌ها
- سفت کردن پیچ و مهره‌ها به صورت ضربدری و تدریجی
- چک عملکرد گیربکس پیش از ورود سیال
- انجام کنترل نهایی باز و بسته بودن شیر
- ثبت دستورالعمل‌های دوره‌ای بازرسی و روغن‌کاری گیربکس
مزایا و معایب شیر پروانه ای گیربکسی
مزایا:
- مقاومت بالا در برابر فشار و سایش
- آب‌بندی خوب (Leakage-Free)
- کنترل نرم و تدریجی
- هزینه نگهداری پایین‌تر نسبت به ولوهای کروی و کشویی
- ابعاد و وزن کمتر در مقایسه با همان رنج سایز در Gate یا Globe Valve
معایب:
- محدودیت دمایی در مدل‌های آب‌بند لاستیکی
- حساسیت به ذرات جامد و خراش احتمالی دیسک
- افت فشار نسبی بیشتر نسبت به گیت ولو (در حالت باز کامل)
تفاوت شیر پروانه‌ای گیربکسی با سایر مدل‌ها
- اهرم ساده: صرفاً برای سایزهای کوچک و فشار کاری پایین مناسب است.
- پنوماتیک و برقی: مناسب اتوماسیون و کنترل از راه دور و خطوط حیاتی با نیاز به باز و بسته پرسرعت و بی‌نیاز به اپراتور انسانی هستند.
- مدل‌های دستی گیربکسی: برای سایزها و مصارف عمومی تا فشار متوسط و نیاز به ایمنی و دقت عمل کافی هستند.
برندها و تولیدکنندگان معتبر
در بازار ایران و جهان برندهایی نظیر Flowserve، KSB، TOMOE، AUTOMA، SYLAX، پویا کنترل، پرشین فالوه، فاراب، کیز ایران عرضه‌کننده مدل‌های مختلف شیر پروانه‌ای گیربکسی با کیفیت، استاندارد بالا و خدمات پس از فروش هستند.
خرید شیر پروانه ای گیربکسی از فروشگاه ابزار دقیق پیکاتک
برای خرید شیر پروانه‌ای گیربکسی اصل و استاندارد با مناسب‌ترین قیمت و گارانتی معتبر، کافی است با کارشناسان فروش و فنی پیکاتک تماس بگیرید
سوالات متداول درباره شیر پروانه ای گیربکسی
1. تفاوت شیر پروانه‌ای گیربکسی با مدل‌های اهرمی چیست؟
در مدل گیربکسی با استفاده از جعبه‌دنده، امکان باز و بستن راحت‌تر و تدریجی ولو، مخصوصاً در سایزهای بزرگ و فشارهای بالا، فراهم می‌شود؛ مدل اهرمی بیشتر برای سایزهای کوچک و فشار پایین کاربرد دارد.
2. در چه مواردی استفاده از گیربکس اجباری است؟
در خطوطی با سایز بالای 6 اینچ، فشار زیاد، یا نیاز به قفل‌گذاری مکانیکی و کنترل تدریجی، استفاده از گیربکس ضروری است.
3. مهم‌ترین معیار هنگام خرید شیر پروانه‌ای گیربکسی چیست؟
انتخاب سایز صحیح، فشار اسمی، جنس متناسب با نوع سیال، استاندارد تولید و اصالت برند نقش کلیدی در عملکرد و عمر مفید تجهیز دارد.