اسید اگزالیک یک ترکیب آلی است. این اسید از خانواده ی دی کربوکسیلیک اسیدها است که به نام اتاندیونیک اسید نیز شناخته می شود. اسید اگزالیک یک جامد کریستالی بی‌رنگ است که در آب حل میشود و محلول حاصل بی‌رنگ است. نام های مترادف : اسید اکسالیک ; جوهر ترشک; اگزالیک اسید ;دی اتانوئیک اسید ; Oxalic acid;
اسید اگزالیک
اگزالیک اسید یک ترکیب ارگانیک و جامد بلوری بی‌رنگ است که یک محلول بی‌رنگ در آب را تشکیل می‌دهد. این اسید به عنوان ساده‌ترین اسید دی‌کربوکسیلیک طبقه‌بندی میشود. قدرت اسیدی آن خیلی بیشتر از اسید استیک است. آنیون آن یعنی یون اکسالات به عنوان یک عامل کاهنده مورد استفاده قرار می گیرد. این محصول به دو صورت بدون آب و آبپوشی شده وجود دارد. در فرم آبپوشی به ازای هر مولکول این ماده دو مولکول آب نیز وجود دارد. فرم بدون آب آن به صورت کریستال های سفید رنگ است. فرم آبدار این ماده آب خود را در 100°C از دست می دهد. کریستال های این ماده بر اساس تفاوت در آرایش مولکولی و توزیع پیوندهای هیدروژنی، به دو صورت مختلف می توانند شکل بگیرند. در حالت آبدار این محصول دارای دو مولکول آب (C2H2O4. 2 H2O) در ساختار خود است و به آن اگزالیک اسید دو آبه گفته می شود. این ماده در شرایط محیطی به صورت کریستال های بی رنگ و یا پودر سفید رنگ بی بو پایدار می باشد و به صورت دهیدراته دارای خلوص 99.5 درصد و یا بالاتر است.این ماده نسبتا اسیدی قوی است و حلالیت متوسطی در آب دارد.
مشخصات فنی
- نام شیمیایی : اسید اگزالیک | Oxalic acid
- فرمول شیمیایی : C2H2O4
- نقطه ذوب:۱۸۹ تا ۱۹۱ درجه سانتی‌گراد
- نقطه جوش:۱۳۸۸ درجه سانتی‌گراد
- حلال‌ها: آب، اتانول و دی اتیل اتر
- شکل ظاهری :جامد بلوری بی‌رنگ
- گرید : صنعتی و خوراکی
کاربرد های اسید اگزالیک
صنایع دارویی
- شرکت های داروسازی از این ماده شیمیایی برای خالص سازی و یا رقیق سازی برخی از مواد شیمیایی استفاده می کنند.
- برای استریلیزه کردن تجهیزات پزشکی استفاده میشود
- این ترکیب به عنوان یک عامل کاهنده در دارو ها (آنتی بیوتیک ها) استفاده می شود.
- این اسید غالبا در غذاهای گیاهی یافت می شود کلسیم با اگزالات در روده ترکیب می شود برای همین گاهی سنگ های اگزالاتی در اثر کافی نبودن کلسیم در روده به وجود می آید در نتیجه مقدار زیادی اگزالات برای دفع از بدن به طرف کلیه ها می رود در سنگ های کلیوی از نوع اگزالات کلسیم بیمار بهتر است منابع غذایی اگزالاتی را در رژیم غذایی خود کاهش دهد متخصصان به این افراد توصیه می کنند کمتر از 50 گرم اگزالات در روز مصرف کنند اگزالات در بیشتر غذاها وجود دارد.
عامل پاک کننده
- اسید اگزالیک به همراه اسید سیتریک و اسید تارتاریک برای از بین بردن برخی لکه ها مورد استفاده قرار می گیرند.
- خواص سفیدکنندگی این ماده برای استرلیزه کردن وسایل خانگی مورد استفاده قرار می گیرد.
- برای حذف جرم و آلودگی از روی سطوح بسیار مفید است.
- این ماده را می توان برای از بین بردن زنگ آهن نیز استفاده کرد.
- از محلول 5% آن برای از بین بردن لکه های جوهر استفاده میکنند،
اسید اگزالیک در زنبورداری
- یکی از مشکلاتی که همواره زنبورداران با آن دست و پنجه نرم می کنند، از بین بردن کنه های موجود در کندو هاست.
- کنه واروا از معروف ترین این کنه هاست. برای از بین بردن این کنه ها از اسید های مختلفی همچون اسیدفرمیک، سیتریک، استیک، لاکتیک و اسید اگزالیک استفاده می شود.
- اگزالیک اسید یا بخار شده اسید اکسالیک محلول اکسالیک اسید 6% در شیره ی شکر، بوسیله ی برخی از پرورش دهندگان زنبور عسل به عنوان حشره کش برعلیه کرم های انگلی مورد استفاده قرار میگیرد.
- این ماده شیمیایی بر روی زنبور ملکه و سایر زنبورها اثر سوئی ندارد.
کاربردهای دیگر
- اسید اگزالیک به خاطر خاصیت اسیدی بالا به عنوان یک عامل کاهنده مورد استفاده قرار می گیرد.
- به عنوان یک افزودنی برای پاک کننده های چرخ خودرو مورد استفاده قرار می گیرد.
- به عنوان یک ماده ی ثابت کننده در مراحل رنگرزی استفاده می شود.
- به عنوان زنگ زدا در برخی از کاربردها مانند ترمیم عتیقه جات یا مکانیکی ها مورد استفاده قرار می گیرد.
- برای استریلیزه کردن تجهیزات پزشکی، در نساجی،
- این ترکیب به عنوان یک عامل کاهنده در دارو ها (آنتی بیوتیک ها) و رنگ‌ها استفاده می شود.
- ازجمله کاربردهای اسید اگزالیک می‌توان به استفاده از آن برای از بین بردن نوعی آفت خاص در کشاورزی اشاره کرد.
- این ماده در برخی مواقع در فرآیندهای معدنی مورد استفاده قرار می گیرد.
- در صنعت پلاستیک (پلاستیک‌ها pv – پلاستیک‌های آمین – پلاستیک‌های اوره – فر مالدهید برای سنتز رزین های فنولیک) و در محلول استون در واکنش رزین اپوکسین به عنوان کاتالیزور عمل می‌کند. این ترکیب درسنتز مواد آلی مثل کبالت اگزالات، نیکل اگزالات،کالیک اسید، هیدروکسینون و پنتا اریتریتول هم کاربرد‌هایی دارد.
تولید اسید اگزالیک
این اسید با روش اکسیداسیون کاتالیزوری با محتوای قند ملاس تهیه میشود؛ با توجه به این که ملاس به عنوان ماده ی اولیه برای تهیه ی این اسید است؛ این روش بسیار مناسب است.روش دیگر تولید این اسید استفاده از کاتالیزورهای پنتا اکسید وانادیوم، پودر آهن، نیکل، نیترات آهن، تراشه های آهن، دی اکسید تیتانیوم، روی و کلر و منگنز از ملاس مایع است.
نکات ایمنی
احتراق
- این ماده قابل احتراق بوده و در موقع حریق گازهای سمی تولید می کند
تماس با چشم
- این ماده وارد چشم ها نشود
- در صورت تماس چشم ها را با آب زیاد به مدت ۱۵ دقیقه با پلک باز شستشو دهید.
- نحوه محافظت :از عینک ایمنی استفاد شود .
خوردن
- درد شکمی، تشنج، مشکلات کلیوی، کاهش فشار خون، درد در گلو و دهان، لرزش، استفراغ و نبض ضعیف علائم احتمالی مسمویت با این ماده هستند.
- هزگز به فردی که بیهوش است چیزی نخورانید .دهان را با آب بشوييد. شخص را وادار به استفراغ نكنيد. فوراً با پزشك يا مركز پزشكی مشورت شود.
- پس از کار دست ها را کاملا بشویید. خوردن ، آشامیدن و سیگار کشیدن حین کار ممنوع
تماس با پوست
- سعی شود که این ماده با پوست یا لباس تماس نداشته باشد
- در صورت تماس شستشو با آب زیاد و صابون به مدت ۱۵ دقیقه توصیه می شود.
- نحوه محافظت :از لباس ایمنی مناسب یا پیش بند ایمنی استفاد شود .
تنفس
- بخار وگرد و غبار مواد شیمیایی ، آلوده و سمی بوده و باعث تحریک دستگاه تنفسی می شوند
- در صورت بروز حادثه فرد را به هوای آزاد برده و در صورت نیاز از تنفس مصنوعی یا اکسیژن استفاده نمایید
- نحوه محافظت:از این رو استفاده از ماسک (ماسک ضد اسید) با فیلتری که قابلیت حذف گازهای آلی و معدنی را داشته باشد، الزامی است
بسته‌بندی و نگهداری اسید اگزالیک
در ظروف کاملا سربسته و در محل خشک و خنک نگهداری شود. این ماده باید از نقره، کلرید و اوره دور نگه داشته شود زیرا با این مواد ناسازگار می‌باشد. در کل به دلیل داشتن خاصیت اسیدی باید از قلیا و محیط‌های قلیایی به دور باشد و در مجاورت باز‌ها و فلزات فعالی نظیر سدیم ، پتاسیم و منیزیم قرار نگیرد. از نگهداری این ترکیب در مجاورت موادی که با این ترکیب گاز سمی تولید میکنند، مانند سدیم سیانید و سولفید آهن اجتناب کنید. از نگهداری جامدات یا اسیدهای اکسید کننده در مجاورت این اسید خودداری کنید.
لینک های مرتبط :
