اسید فوماریک ،جامدی است با کریستالهای سفید رنگ که جاذب رطوبت نبوده و به طور جزیی در آب سرد محلول می باشد. یک اسید قوی آلی بوده و نمکهای پایداری تشکیل میدهد.شیمی آن شبیه با مالئیک اسید بوده، ولی به لحاظ شیمی فضایی آن، پایداری ترمودینامیکی بیشتری دارد. نام های مترادف : اسید آلومالئیک ; اسید بولتیک ; اسید دانتیک ; اسید لیگنیک ; Fumaric acid
اسید فوماریک
شکل کلی این ماده به صورت کریستال های پودری سفید رنگ است اما با توجه به درجه کیفی ساخت آن میتواند به کرمی رنگ نیز تغییر کند. هرچه رنگ این ماده سفید تر باشد درجه کیفی آن نیز بیشتر بوده و هرچه مش آن ریز تر باشد حلالیت آن نیز بیشتر می شود .این اسید به صورت طبیعی در برخی از میوه ها و سبزیجات نظیر شاتره وجود دارد ولی به دلیل سختی استخراج و هزینه های بالای آن ، این ماده به صورت غیر طبیعی تولید می شود. اسید فوماریک بطور گسترده ای در طبیعت (در جانوران و گیاهان) و معمولا در غلظت پایین وجود دارد. از آنجاییکه به آسانی سوخت و ساز میشود، آنرا در چرخه متابولیسمی کربوهیدراتهای معمول قرار داده و همانطوریکه می توان انتظار داشت، غیر سمی بوده و بسرعت بدون هیچ محدودیتی برای استفاده های غذایی در امریکا تصویب شده است. اسید فوماریک اسید یکی از ترکیبات واسطه‌ای چرخه اسید سیتریک است. با توجه به موقعیت گروه عاملی کربوکسیلیک اسید، فوماریک اسید ایزومر ترانس و مالئیک اسید ایزومر سیس است. فورماریک اسید ، اسیدی است قوی و دارای حلالیت کم که هر چه ذرات آن ریزتر باشد ، حلالیت بیشتری دارد. این اسید جاذب رطوبت نبوده و در هر ۱۰۰ میلی‌لیتر آب با دمای ۲۵ درجۀ سانتی‌گراد ، ۰/۶۳ گرم آن قابل حل است. از این اسید در صنایع غذائی برای تشدید خاصیت ضدّاکسایشی BHA و BHT ، همچنین در فرآورده‌های روغنی و چرب، برای افزایش خاصیت عدم جذب رطوبت و افزایش قابلیت جاری شدن و افزایش قابلیت نگهداری در مخلوطهای خشک ، دسرها ، آبنبات‌ها و غیره و برای افزایش مدت ماندگاری و قدرت ژل کنندگی ، در درسرهای ژلاتینی به کار می رود
مشخصات فنی
- نام شیمیایی: اسید فوماریک | Fumaric acid
- فرمول شیمیایی :C4H4O4
- نقطه ذوب:286 °C
- نقطه جوش :290 °C
- نقطه اشتعال:273 °C
- شکل ظاهری : کریستال سفید بدون بود
- گرید : صنعتی ، خوراکی
نکات اسید فوماریک
- عدم جذب رطوبت
- در گرماي شديد با هوا تشكيل مخلوطهای انفجاری مي دهد. خطر انفجار غبار.
- واكنشهاي احتمالي خطرناك: امكان واكنش قوي با عوامل اكسيد كننده، بازها، عوامل احيا كننده، آمينها.
کاربرد های اسید فوماریک
صنایع غذایی
- فوماریک‌اسید در صنعت غذا برای اسیدی کردن غذا کاربرد فراوانی دارد.
- در نانوایی اسید فوماریک به خمیرهای نان اضافه میشود چون در طول ذخیره سازی خمیر آب آنرا جذب نمیکند موجب افزایش مدت زمان ماندگاری آش میشود
- بهترین جایگزین برای اسید تارتاریک و اسید سیتریک می‌باشد که در چیپس‌ها بهترین طعم‌دهنده برای طعم سرکه‌نمکی نیز است.
- اسید فوماریک یک جز اساسی در تولید آب نبات برای افزودن طعم ترشی می باشد و چون طی مرحله ذخیره سازی و توزیع آب جذب نمی کند، ماندگاری آب نبات ها را نیز افزایش می دهد.
- اضافه‌کردن فوماریک‌اسید در نوشیدنی باعث ثبات رنگ و مزه آنها میشود.
- اسید فوماریک در پودر گندم و ذرت، نان، خمیر بیسکوییت، آب میوه، انواع نوشیدنی انرژی زا، ژلاتین، مربا و ... استفاده می شود
- این محصول همچنان در محصولات لبنی(کشک، پنیر، شیرخشک، ماست)، کنسروها، سوسیس و…. مورد استفاده قرار میگیرد.
- اسید فوماریک می تواند به عنوان جایگزین اسید تارتاریک و اسید سیتریک استفاده شود. در واقع به عنوان طعم دهنده، هر 1/36 گرم از اسید سیتریک با 0/91 گرم اسید فوماریک برابری می کند. همچنین به دلیل ماندگاری بیشتر در مقایسه با سایر اسیدها مقدار کمتری از آن مصرف می شود، یعنی هر 2 تن از اسید فوماریک می تواند جایگزین 3 تن اسید سیتریک یا اسید تارتاریک یا اسید مالیک شود، بنابراین در نهایت هزینه را کاهش خواهد داد.
- اسید فوماریک، کیفیت محصولات غذایی را افزایش داده و هزینه های بسیار از محصولات غذایی و نوشیدنی را کاهش می دهد، از این رو بسیار محبوب است.
صنعت
- در صنایع تولید رنگ ، رزین های پلی استری و الکل های پلی هیدریک این ماده مورد استفاده قرار میگیرد
- در صنایع رنگ سازی از گرید صنعتی این ماده به عنوان تثبیت کننده ( نوعی کیلر ) استفاده می شود .
- اسید فوماریک در کاربردهای صنعتی مانند رزین های آلکیدی، جوهرهای پرینت، سایزبندی کاغذ و ... نیز استفاده می شود.
دارو سازی
- فوماریک اسید برای تهیه داروی دی متیل فومارات (Tecfidera) مورد استفاده قرار میگیرد که برای بیمارانی که با بیماری Multiple sclerosis مواجه هستند میتواند بسیار تاثیر گذار باشد
- همچنین برای مواد اولیه داروهای درمان پسوریازیس مورد استفاده قرار میگیرد .
تولید اسید فوماریک
اسید فوماریک اولین بار از اسید سوکسینیک به دست آمد. تولید این ماده به روش سنتی شامل اکسیداسیون فورفورال (فرآوری شده از ذرت) با استفاده از کلرات و در حضور کاتالیزور وانادیوم بود، اما در حال حاضر سنتز تجاری این ماده از طریق ایزومریزاسیون اسید مالئیک در محلول های آبی با pH پائین است.اسید مالئیک محصول تجزیه مالئیک انیدرید (حاصل از اکسیداسیون بنزن یا بوتان) است و در حجم های بالا قابل استفاده است. خواص شیمیایی اسید فوماریک از روی گروه های عاملی اش قابل پیش بینی است، این اسید ضعیف به شکل دی استر در پیوندهای دوگانه دستخوش تغییرات زیادی میشود.
نکات ایمنی
اشتعال
- غير قابل اشتعال
- ماده خاموش كننده مناسب: از روشهاي اطفای حریق كه برای محصور كردن حریق مناسبند، استفاده شود. پودر، آب، فوم، دی اكسید كربن.
انفجار
- ماده انفجاري نيست. غبار با هوا ممكن است تشكيل مخلوط انفجاري دهد
- در گرماي شديد با هوا تشكيل مخلوطهای انفجاری می دهد. خطر انفجار غبار
- نحوه محافظت ،تجهیزات برق ضد انفجار – پیشگیری از ایجاد غبار
تماس با چشم
- سبب تحريك جدی چشم مي شود.
- در صورت تماسی با چشم ،چشمهای باز را به مدت 10 دقیقه زیر آب جاری شستشو دهید. سپس با پزشك مشورت كنید.
- نحوه محافظت : گاگلهای محكم بدون محل نفوذ استفاده شود
خوردن
- حالت تهوع، استفراغ، اسهال
- دهان را بشوييد و يك ليوان آب بنوشيد. فرد را وادار به استفراغ نكنيد. در صورت ادامه علائم، پزشك مشورت كنيد.
تماس با پوست
- پوست را با آب بشویید. در صورت هر مشكلی، كمك پزشكی گرفته شود.
- نحوه محافظت :از لباس ایمنی مناسب استفاد شود .
تنفس
- در صورت وقوع ،فرد را به هوای آزاد منتقل کرده و در صورت هر مشكلي، كمك پزشكي گرفته شود.
- نحوه محافظت :از ماسکهای محافظ استفاده کنید .محیط کار حتما باید تهویه قوی داشته باشد.
بسته‌بندی و نگهداری اسید فوماریک
در ظروف محكم بسته شده و نگهداری شود. دمای توصیه شده برای انبار 25 - 15 °C است .
لینک های مرتبط :
