الکتروموتور :
الکتروموتور یا موتور الکتریکی نوعی ماشین الکتریکی است که الکتریسیته را به حرکت (چرخش) تبدیل می‌کند. عمل عکس آن که تبدیل حرکت (چرخش) به الکتریسیته است، توسط ژنراتور انجام می‌شود. این دو وسیله به‌جز در عملکرد، مشابه یکدیگر هستند. اکثر موتورهای الکتریکی بر اساس الکترومغناطیس کار می‌کنند، اما موتورهایی که بر اساس پدیده‌های دیگری نظیر نیروی الکتروستاتیک و اثر پیزوالکتریک کار می‌کنند، هم وجود دارند که البته کاربردهای خاص (و اندکی) دارند.
یکی از انواع این موتور ها, الکتروموتور دو سرعته است که دارای کاربرد خاصی در صنایع مختلف است. در این مقاله از پیکاتک به بررسی مشخصات و مزایا الکتروموتور دو سرعته می پردازیم.
الکتروموتور دالاندر
سرعت موتورهای قفس سنجابی، بستگی به فرکانس منبع تغذیه و تعداد جفت قطب‌ها دارد. بنابراین برای داشتن موتورهای دو سرعته و بیشتر، می توانیم با به هم پیوستن سیم پیچ های استاتور، تعداد قطب های متفاوتی داشته باشیم. این موتورها می توانند سرعتی به نسبت 1 / 2 (یک به دو) داشته باشند. تعداد ترمینال‌ها در این نوع موتورها شش ترمینال می‌باشد. نوع دیگری از موتورها، موتورهای با دو سیم پیچی مجزا می‌باشند. این نوع موتورها می توانند دو سرعت با هر نسبتی داشته باشند. هر چند مشخصات الکتریکی آنها با درک این واقعیت که سیم پیچ های دور کم ناگزیر بایستی استرس‌های مکانیکی و الکتریکی حالت دور زیاد را هم تحمل کنند، تحت تاثیر قرار می‌گیرند. بنابراین گاهی اوقات این موتورها در دور کم جریانی بیشتر از حالت دور زیاد می‌کشند.
روش کنترل سرعت دالاندر یک روش بدون تلفات است که نسبت به روش های کنترل تعداد قطب دیگر، مانند استفاده از چند سیم پیچ مجزا، بهینه تر است، به این معنا که در روش سیم پیچ های مجزا از ظرفیت موتور به صورت کامل استفاده نمی شود و در هر یک از حالت های کار موتور، تنها نیمی از سیم پیچ های استاتور مورد استفاده قرار می گیرند.
براى تغيير قطب در موتور هايى که داراى يک سيم پيچ هستند، بايد نوع اتصال موتور را تغيير داد. براى اين منظور از اتصال دالاندر استفاده مى شود. براى تعداد قطب بيش تر، اتصال سيم پيچ هاى استاتور را به صورت مثلث و براى تعداد قطب کم تر، سيم پيچ هاى استاتور را به صورت ستاره ى دوبل وصل مى کنند.
انواع الکتروموتور دالاندر
موتور دالاندر دو دور
موتور دو سرعته یا دالاندر به موتوری گفته می‌شود که تغییرات سرعت در آن با تغییر تعداد قطب های آن انجام می‌شود و قابلیت تبدیل تعداد قطب ها به نسبت 1به 2 را خواهد داشت. انواع موتور دالاندر دو دور به شرح زیر است:
الکتروموتور های چند سرعته
برای ساخت الکتروموتور های چند سرعته از چند سیم پیچ کمک گرفته می‌شود برای مثال برای ساخت الکتروموتور سه سرعته از یک سیم پیچ دالاندر برای رسیدن به دو سرعت و یک سیم پیچ برای رسیدن به سرعت پایین تر استفاده می‌شود. روش کنترل سرعت دالاندر یک روش بدون تلفات است یعنی نسبت به روش های دیگری که برای کنترل تعداد قطب استفاده می‌شود, انرژی کمتری به هدر می‌رود و تلف می‌شود. الکتروموتور های سه فاز دالاندر (2و4 قطب) و غیره تولید می‌شوند و سرعت چرخش آن ها با تعداد قطب ها ارتباط مستقیم دارد.در الکترو موتور هایی که دارای یک سیم پیچ برای تغییر دادن مقدار قطب ها دارند باید اتصال آنها کاملا تغییر کند.
الکتروموتور دو سرعته چیست؟
الکتروموتور دو سرعته یا دو دور نوعی موتور الکتریکی القایی است که تغییر سرعت آن براساس تغییر تعداد قطب ها در استاتور انجام می‌شود. اتصال دالاندر در سیم پیچ های موتور الکتریکی امکان تغییر تعداد قطب های آن را به نسبت 1 به 2 امکان پذیر می‌کند. از بین تمام الکتروموتور ها ، الکتروموتور دالاندر با قابلیت تبدیل 1:2 برای سرعت، بیشترین کاربرد را دارد. در سالهای اخیر محققان به روش دست پیدا کرده اند که در عین ساده بودن ، میتواند نسبت های بیشتری را ایجاد کند. همچنین از الکتروموتور دو سرعته به عنوان الکتروموتور چرخ سفال گری نیز استفاده می شود.
موتور دو سرعته یک نوع خاص از موتور های سه فاز آسنکرون الکتروموتور دالاندر هستند. این موتور ها به گونه ای سیم پیچی می شوند که با تغییر اتصال سر بندی موتور یا تغییر اتصال موتور به شبکه سرعت چرخششان عوض می شود.این خاصیت بسیار مفید است مثلا به جای استفاده از درایو های اینورتر گران قیمت می توان از این موتور ها استفاده کرد. راه اندازی این موتور ها بسیار ساده است.
کاربرد الکتروموتور دو سرعته
کاربرد الکتروموتور دو سرعته به شرح زیر است:
- جرثقیل سقفی
- جرثقیل ریلی و دروازه ای
- تجهیزات شهربازی ها
- صنایع نساجی
- باراندازها و اسکله های بارگیری و تخلیه
- الکتروموتور گونی بافی
- سیستم های انتقال مواد و نوار نقاله ها
- موتور کولر یک نمونه بارز از الکتروموتور دو سرعته است.
- نوار نقاله ها
- انواع فن
مشخصات الکتروموتور دو سرعته
بر روی موتور های الکتریکی پلاکی توسط کارخانه نصب می گردد که کلیه اطلاعات موتور برروی آن برای راه اندازی آورده می شود و در صورتی که موارد اعلام شده به درستی رعایت نشود موتور می سوزد و یا عمر مفید آن کاهش پیدا می کند.پلاك خوانی الكترو موتور ها كمك زيادی به طراح و راه انداز براي طراحی مدار مربوطه و انتخاب صحيح كنتاكتور و بی متال و … می نمايد .مشخصاتی که روی پلاک ها نوشته می شوند به طور معمول عبارتند از :
- No : شماره ساخته شده توسط كارخانه
- Type : شامل كليه مشخصات فنی الكتروموتور كه در كاتالوگ كارخانه موجود بوده و يا در مكاتبه با كارخانه بايد به آن اشاره شود.
- A : حداكثر جريان مجاز الكتروموتور را نشان میدهد،كه ميزان جريان نبايد بيشتر از مقدار فوق باشد،بلكه هميشه الكترو موتور طوری انتخاب شود كه زير مقدار فوق كار كند.
- V : ولتاژ كاری الكتروموتور مي باشد،كه نبايد ولتاژ بيشتر و يا كمتر به سيم پيچ های الكترو موتور اعمال گردد.
- HZ 50 : الكتروموتور بايد در فركانس 50 هرتز كار كند (برق ايران)
- HZ 60 : الكتروموتور بايد در فركانس 60 هرتز كار كند (فركانس برق برخي كشورها)
- R.P.M : نشان دهنده دور الكتروموتور در يك دقيقه در روی شفت خروجی می باشد.
- KW : مقدار توان الكتروموتور را نشان می دهد.
- IP : ميزان حفاظت الكترو موتور در مقابل گرد و غبار و ...
عملکرد الکتروموتور دو سرعته
در این نوع موتور ها از دو عدد کنتاکتور، یک کلید شستی استاپ و دو کلید شستی استاپ استارت استفاده شده است.یکی از کنتاکتور ها برای تغذیه موتور در دور کمتر و دیگری برای تغذیه موتور در دور بیشتر استفاده شده است.کلید شستی استاپ s1 برای متوقف ساختن موتور در هر حالتی استفاده می شود.برای راه اندازی موتور در دور پایین تر از کلید شستی استاپ استارت s2 استفاده می شود. با فشردن این کلید کنتاکتور k1 تحریک شده و تغی های آن بسته می شوند.بنابر این از این پس موتور در دور کم می چرخد.برای تغییر در سرعت چرخش از کلید شستی استاپ استارت s3 استفاده می شود.
با فشردن این شستی جریان تحریک کنتاکتور k1 قطع شده و جریان تحریک کنتاکتور k2 وصل می شود.بنابر این از این پس موتور با دور بالا کار خواهد کرد.برعکس توضیحات گفته شده نیز صادق است یعنی می توان ابتدا موتور را با دور بالا راه اندازی کرده و سپس دور آن را به دور کم تغییر داد.اگر در یک خط تولید هم نیاز به تغییر در سرعت حرکت فرآیند باشد و هم نیاز باشد که این فرآیند جهت حرکتش تغییر کند, میتوان از یک موتور دو سرعته طوری استفاده کرد که هم سرعت حرکت فرآیند و هم جهت حرکت فرآیند را عوض کند. هر چند که استفاده از این روش در صنعت به ندرت دیده می شود.
نحوه تغییر سرعت
- در الکتروموتور دالاندر یک سیم پیچ وجود دارد که از شش پیچه تشکیل شده است.
- سرعت به وسیله این سیم پیچ و تغییر اتصالات ترمینال های موتور با استفاده از تغییر اتصالات پیچه ها،امکان اینکه سرعت موتور نصف یا دو برابر شود،وجود دارد.
روش های دیگر برای تغییر سرعت الکتروموتور
- معمولا در مورد هایی که استفاده از سرعت متغیر نیاز باشد از موتورهای الکتریکی نوع DC استفاده می‌شود.
- در برخی موارد برای رسیدن به سرعت های مختلف استفاده از روش هایی مانند کار کردن با الکتروموتور دارای قطب متغیر و چند سیم پیچه راحت تر است.
- موتور هایی از چند سیم پیچ بهره می‌برند دارای حجم زیادی در استاتور هستند.
کاربرد الکتروموتور دالاندر یا دو دور در صنعت
کاربرد الکتروموتور دالاندر یا دو دور در صنعت به شرح زیر است:
- صنایع دارویی
- صنایع غذایی
- صنایع فلزی
- جرثقیل های سقفی
- صنایع نفت ، گاز و پتروشیمی
- صنایع بارگیرب و تخلیه اسگله
- صنایع بسته بندی
- صنایع انتقال مواد
- صنایع نساجی
لینک های مرتبط :
