الکتروموتور ضد انفجار

موتور‌های ضد انفجار برای محیط‌های بسته طراحی می‌شوند. وظیفه اساسی برای این الکتروموتور ضد انفجار این است که باید از بروز جرقه در محیطی که می‌تواند حاوی بخارات و گاز‌های قابل اشتعال باشد, جلوگیری کند. موتور‌های ضد انفجاری برای محیط‌های بسته؛ سنگین و پر حجم هستند. این موتور ها به دلیل حساسیت کار و اهمیت بالای آن ها در حفظ ایمنی در صنایع مختلف به صورت گسترده به کار می روند. الکتروموتور ضد انفجار یا ضد جرقه (Explosion Proof) دارای انواع مختلف برای کاربردهای متنوع است. در این مقاله به بررسی الکتروموتور ضد انفجار و مشخصات و مزایا آن می پردازیم.

الکتروموتور ضد انفجار چیست؟

به موتور هایی که در مجموعه محیط های با قابلیت انفجار، اشتعال و البته مخاطره آمیز از نظر نزدیکی با گازها و نیز مواد محترقه و مواد قابل اشتعال به کار برده می شود، الکتروموتور ضد انفجار می گویند. به بیان کلی در همچین محیط هایی احتمال تشکیل شدن مثلث آتش با یک جرقه از سمت سیستم الکتریکی یک موتور کامل می شود. پس موتور باید برخوردار از حفاظت ویژه باشد تا سبب احتراق نشود و یا انفجار شکل گرفته را در خود خنثی کند.عدم استفاده از تجهیزات ضد انفجار به علت بی توجهی به شرایط ایمنی بارها باعث اتفاقات جبران ناپذیری در صنایع گردیده است از جمله انفجار معادن و پالایشگاه‌ها و آتش‌سوزی در کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی به علت وجود غبارهای قابل اشتعال. با وجود گازها و غبارات قابل انفجار در برخی از مراکز صنعتی از قبیل صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، داروسازی، رنگ سازی، کارخانجات سیمان، صنایع شیمیایی، خودروسازی، جایگاه‌های سوخت، سیلوها و معادن و ….. استفاده از تجهیزات الکتریکی می‌تواند خطرات و صدمات جبران ناپذیری را ایجاد نماید. به منظور جلوگیری از این حوادث می‌بایست تاسیسات و دستگاه‌هایی که در مناطق مستعد انفجار نصب می‌گردند به گونه‌ای طراحی و تولید و نصب شوند که تمهیدات حفاظتی لازم در برابر شوک الکتریکی، جرقه، پدیده شکست القایی و ….. در شرایط کارکرد معمولی یا وجود عیب برای آن‌ها اندیشیده شده باشد. به این گونه از تجهیزات اصطلاحا تجهیزات ضد انفجار گفته می‌شود که یک نمونه از آن ها الکتروموتور ضد انفجار است.      

مشخصات الکتروموتور ضد انفجار

• الکتروموتور ضد انفجار یا ضد جرقه به گونه‌ای طراحی شده است که انفجار احتمالی داخل آن به بیرون منتقل نشود و باید به حدی آب‌بندی شده باشد که در محیط‌ّهای حاوی گازهای قابل انفجار، از ورود گاز به داخل الکتروموتور و خطر انفجار آن جلوگیری کند.
• جنس این موتور باید از مواد مقاومی ساخته شده باشد که در صورت انفجار استحکام خود را از دست ندهد.
• از آن‌جایی که ممکن است خوردگی باعث از بین رفتن نشت‌بندی الکتروموتور ضد انفجار شود، باید جنس مواد به کار گرفته شده در برابر خردگی مقاومت بالایی داشته باشد.
• در مکانهایی کـه گازهـای قـابل انفجار یـا بخارات یـا میعانات قـابل اشتعال وجود دارد استفاده از الکتروموتور هـای معمولی بـه دلیل هدایت جرقه بـه سمت بیرون سبب اشتعال یـا انفجـار می شود لـذا در چنین مواقعی از الکتروموتور هـای ضد انفجـار استفاده می شود.

کاربرد الکتروموتور ضد انفجار

• انتقال دادن گازها و جابجا کردن سوخت
• در جایگاه پمپ CNG و نیز پمپ بنزین
• اقسام میکسر و همزن
• در صنایع نفت، گاز و البته پتروشیمی
• در صنایع رنگ سازی
• در صنایع الکل سازی
• در صنایع نظامی و هسته ای
• در صنایع شیمیایی

انواع الکتروموتور ضد انفجار

به طور کلی الکتروموتورها به دو دسته پوسته باز و پوسته محصور تقسیم می‌شوند.

پوسته باز

الکتروموتور ضد انفجار پوسته باز خود به چهار بخش مختلف از نظر محافظت تقسیم می شود:

1. حفاظت شده در برابر قطره
2. حفاظت شده در برابر پاشش
3. حفاظت شده در برابر شرایط آب و هوایی
4. کاملا محافظت شده

پوسته محصور

الکتروموتورهای پوسته باز برای محیط‌های خطرناک و با ریسک بالا مناسب نیستند;الکتروموتورهای پوسته محصور در انواع زیر تولید می‌شوند:

1. الکتروموتورهای محصور بدون تهویه هوا
2. الکتروموتورهای محصور با پروانه خنک کننده
3. الکتروموتورهای محصور با هوای کافی
4. الکتروموتورهای محصور ضد انفجار

طبقه بندی کاربرد الکتروموتور ضد انفجار

طبقه بندی کاربرد الکتروموتور ضد انفجار به شرح زیر است:

بر اساس استاندارد NEC 500

فضاهای مستعد خطر به طور کلی به دو دسته معادن زغال سنگ و غیر معادن گروه بندی می شوند. گروه معادن: به دلیلی شرایط خاصی که در هر معدن وجود دارد ،از استانداردهای جهانی در طبقه بندی و گروه بندی این مناطق استفاده نمی شود و هر کشور با توجه به قوانین خود یکسری از قوانین و دستورالعمل هایی را در این مورد وضع نموده است. گروه غیر معادن: در این دسته ، فضاهای مستعد خطر مطابق ماده شماره 500 آیین نامه برق کشور آمریکا (NEC) به سه کلاس طبقه بندی می شوند:    Class I : مکانهایی که در آنها گاز ها یا بخار های قابل اشتعال به طور طبیعی وجود دارند و یا ممکن است برا اساس شرایط به وجود آیند.  Class II : مکانهایی که در آنها غبارهای قابل اشتعال وجود دارد،و یا ممکن است غبارهای برخی از فلزات،غلات،ذغال و... به طور طبیعی بوجود آید. Class III : مکانهایی که در آنها فیبر ها و تارهای اشتعال وجود دارد و یا امکان تشکیل آن ها هست.

طبقه بندی بر اساس استاندارد IEC

استاندارد IEC که در اروپا و بیشتر کشورهای جهان بکار می رود فقط شامل فضاهایی می باشد که در آن ها گازها و بخارات قابل اشتعال وجود داشته Class 1 استانداردNEC را شامل می شود و در صنایع شیمیایی و هیدروکربنی کاربرد دارد.در این استاندارد فضاها بر حسب میزان گازهای قابل اشتعال به سه ZONE یا منطقه تقسیم بندی می شوند که عبارتند از: ZONE 0 : فضاهایی است که در آن گاز و هوای قابل اشتعال موجود بوده و برای مدت طولانی وجود خواهد داشت حدودا بیش از 1000 ساعت در سال.این فضا در استاندارد آمریکایی divisional 1 محسوب می شود. عمدتا در zone1 هیچ الکتروموتور ضد انفجار یا تجهیزات برقی نصب نمی شود. ZONE 1  : فضاهایی که در آن مخلوط گاز و هوا به میزان قابل اشتعال در شرایط عادی بهره برداری به طور متناوب وجود ندارد (بین 10 الی 1000ساعت در سال).این فضا همچنین در DIVISIONAL 1 قرار می گیرند. ZONE 2  : در این محیط ها یا شرایط عادی برای مخلوط شدن گاز و هوا به میزانی که اشتعال رخ دهد را نداشته و یا اگر این شرایط وجود داشته باشد برای مدت کوتاه تداوم دارند.حدود 1 تا 10 ساعت.    

ضریب ایمنی الکتروموتور ضد انفجار

عبارت EEx مشخص کننده الکتروموتور مورد استفاده مناطق خطرناک انفجاری بوده و نشان دهنده ضد انفجار بودن موتور است وهمچنین حرف دوم که بعد از EEx نوشته می شود نشان دهنده نوع حفاظت موتور می باشد. در نتیجه ترتیب ضریب امنیت الکتروموتور ضد جرقه به این صورت است EExd>EExp>EExe>EExn اگر دستگاه همزمان شامل چند حفاظت باشد،در این موارد به جای استفاده از یه حرف بعد از EEx ،از چند حرف استفاده می شود.که نشان دهنده ای این است که این موتور حفاظت های مختلفی را شامل می شود.

EEx d

• در این مدل از الکتروموتور ضد جرقه اگر جرقه یا احتراقی صورت گیرد به هیچ وجه قابلیت انتشار به بیرون الکتروموتور را ندارد و نمی تواند باعث احتراق در محیط گردد.
• پوسته این موتور ها ضخیم بوده و وزن آن ها از سایر مدل های ضدانفجار دیگر سنگین تر می باشد.

EEx p

• در این مدل،محیط داخلی الکتروموتور توسط هوا یا گاز بی اثر تحت فشار قرار میگیرد و به این صورت اتمسفر خارجی جدا میشود و احتمال بروز انفجاربه مقدار بسیاری کاسته میشود.
• مورد استفاده در zone 1

EEx n

• در این مدل که بعنوان الکتروموتور ضد جرقه،نیز عنوان میشود،در طراحی آنها شرایطی مود نظر قرار گرفته تا هنگام کار چه در شرایط عادی و یا غیر عادی هیچ نوع جرقه ای که باعث احتراق اتمسفر انفجاری محیط گردد ایجاد نشود.
• مورد استفاده در zone 2می باشند و معمولا در zone1 استفاده نمی شوند.

EEx e

• این مدل شبیه EExnبوده،بااین تفاوت که تمهیدات سختگیرانه تری در طراحی آن صورت گرفته است;و میتوان آن را به عنوان الکتروموتور ضد جرقه نیز یاد کرد.

محافظت الکتروموتور ضد جرقه شامل چه مواردی می باشد

موتور ضد انفجار،برای محیطهای مخاطره آمیز عموماً در سه کلاس; مشخص شده که در زیر به آنها اشاره شده است:

• کلاس 1: محافظ در برابر گازها، بخارها و مایعات
• کلاس 2: محافظ در برابر گرد و غبارها
• کلاس 3 : محافظ در برابر الیاف،استیلن،اتر،هیدروکربنها؛سوختها,حلالها و نظائر آن،غبار فلزات،غبار کربن،آرد،نشاسته،حبوبات،پلاستیک های قابل احتراق یا غبارهای شیمیایی

لینک های مرتبط :

الکتروموتور کولری