دیتالاگر یک ابزار الکترونیکی است که با استفاده از حسگرهای مختلف، داده‌های تعریف شده توسط کاربر را درون پردازشگر خود ذخیره می‌کند. این داده‌ها می‌توانند شامل انواع پارامترها مانند دما، جابجایی، جریان، فشار، ولتاژ، مقاومت و بسیاری پارامترهای دیگر باشند. دیتالاگرها معمولاً به صورت یک جعبه کوچک و قابل حمل طراحی شده‌اند و اجزای مختلفی از جمله سنسورها، مدارات بهبود سیگنال و مدارهای مبدل آنالوگ به دیجیتال را شامل می‌شوند.
سخت‌افزار دیتالاگر سیگنال‌های ورودی را به داده‌های دیجیتال تبدیل می‌کند و سپس این داده‌ها را در ذخیره‌سازی بلندمدت مانند کارت حافظه یا رایانه ذخیره می‌کند. برای استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده، دیتالاگرها معمولاً دارای نمایشگر خود هستند که این داده‌ها را نمایش می‌دهد.
همچنین، داده‌ها می‌توانند از طریق رابط کابل دیتالاگر به کامپیوتر منتقل شوند و با استفاده از نرم‌افزار مخصوص دیتالاگر، می‌توان آنها را مشاهده و تحلیل کرد.
مزیت اصلی دیتالاگرها، قابلیت جمع‌آوری و ثبت داده‌ها برای مدت طولانی است. این به معنای این است که دیتالاگرها می‌توانند به طور خودکار داده‌ها را از حسگرها دریافت و در طول زمان آنها را ثبت کنند، بدون نیاز به مراقبت و نظارت مستمر کاربر. این ویژگی به کاربر امکان می‌دهد تا تصویر جامع و دقیقی از شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و غیره بدست آورد.
کاربرد دیتالاگر
دیتالاگرها در محدوده وسیعی از کاربردها استفاده می‌شوند، از آزمایشگاه‌ها و تست و اندازه‌گیری تا پروژه‌هایی که نیاز به جمع‌آوری و ذخیره داده‌های مختلف مانند صدا و تصویر دارند. همچنین، بعضی دیتالاگرها قابلیت تحلیل آنلاین و آفلاین داده‌ها را نیز دارند، به این معنی که می‌توانند داده‌ها را در زمان واقعی تحلیل کنند یا داده‌ها را بعداً به کامپیوتر منتقل کرده و در آنجا تحلیل کنند. در کاربردهای صنعتی، دیتالاگرها می‌توانند در اندازه‌گیری و ثبت داده‌های فرآیندهای تولیدی، مانیتورینگ و کنترل کیفیت، آزمایشگاه‌های علوم و صنایع، پایش سلامتی و خرابی ماشین‌آلات، تحقیقات علمی و بسیاری موارد دیگر استفاده شوند.
در کل، دیتالاگرها ابزاری قدرتمند برای جمع‌آوری، ثبت و تحلیل داده‌ها هستند. آنها به کاربران امکان می‌دهند تا داده‌های محیطی را به صورت مستقل و بدون نیاز به حضور مستمر در محل جمع‌آوری کنند و در زمان‌های مختلف از آنها بهره‌برداری کنند.
عملکرد دیتالاگرها
عملکرد اصلی دیتالاگرها عبارت است از:
جمع‌آوری داده‌ها
دیتالاگرها با استفاده از سنسورها ورودی‌های فیزیکی را تشخیص می‌دهند و به سیگنال‌های الکترونیکی تبدیل می‌کنند.
تبدیل به داده‌های باینری
سیگنال‌های الکترونیکی به داده‌های باینری تبدیل می‌شوند، که به صورت دنباله‌ای از صفر و یک‌ها باشند.
ذخیره سازی داده‌ها
داده‌های باینری ثبت شده را به رایانه یا حافظه مورد نظر منتقل می‌کنند.
تحلیل داده‌ها
با استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص، داده‌های ثبت شده را می‌توان تحلیل و بررسی کرد و نتایج را به صورت گرافیکی یا عددی نمایش داد.
در کل، دیتالاگرها وظیفه ثبت و ذخیره داده‌های فیزیکی را دارند و با استفاده از سنسورها و تبدیل کننده‌های الکترونیکی، این داده‌ها را به داده‌های باینری تبدیل کرده و در رایانه یا حافظه مورد نظر ذخیره می‌کنند. این امکان را به ما می‌دهند که داده‌های فیزیکی را به صورت دقیق ثبت و تحلیل کنیم و از آنها برای پژوهش‌ها، بررسی‌های علمی و کنترل فرآیندها استفاده کنیم.
انواع دیتالاگر
برخی از انواع رایج دیتالاگرها را بر اساس کاربردها بصورت زیر می باشد:
دیتالاگر دما و رطوبت:
این دیتالاگرها برای اندازه‌گیری و ثبت دما و رطوبت در محیط‌ها استفاده می‌شوند، مانند دیتالاگرهای آمونیاک، دیتالاگرهای دما و رطوبت آزمایشگاهی و غیره.
دیتالاگر فشار:
این دسته از دیتالاگرها برای اندازه‌گیری و ثبت فشار در فرآیندها و سیستم‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند دیتالاگرهای فشار خون، دیتالاگرهای فشار گاز و غیره.
دیتالاگر ولتاژ و جریان الکتریکی:
این دسته از دیتالاگرها برای اندازه‌گیری و ثبت ولتاژ و جریان الکتریکی در مدارها و تجهیزات الکترونیکی استفاده می‌شوند، مانند دیتالاگرهای ولتاژ و جریان دیجیتال.
دیتالاگر لرزش، کشش، جابجایی و غیره:
این دیتالاگرها برای اندازه‌گیری و ثبت پارامترهای فیزیکی مانند لرزش، کشش، جابجایی و فشار استفاده می‌شوند، مانند دیتالاگرهای لرزش‌سنج و دیتالاگرهای کشش سنج.
همچنین، هر نوع دیتالاگر می‌تواند تک کاناله (برای اندازه‌گیری یک سنسور) یا چند کاناله (برای اندازه‌گیری همزمان چندین سنسور) باشد. این وابسته به نیازها و مشخصات پروژه و سیستم است که داده‌ها در آن ذخیره می‌شوند.
اجزاء دیتالاگر
اجزاء یک دیتالاگر عموماً شامل موارد زیر است:
1. سنسورها: سنسورها وظیفه تشخیص و اندازه‌گیری پارامترهای فیزیکی را دارند. برخی از مثال‌های سنسورها عبارتند از سنسورهای دما، فشار، رطوبت، سرعت، شتاب، ژیروسکوپ و غیره. سنسورها می‌توانند به صورت آنالوگ یا دیجیتال عمل کنند و اطلاعات را به دیتالاگر ارسال می‌کنند.
2. مدارهای بهبود سیگنال: برخی از سنسورها ممکن است نیاز به تقویت یا کاهش سیگنال داشته باشند تا به درستی تشخیص داده شوند. مدارهای بهبود سیگنال مثل تقویت کننده‌ها (آمپلی‌فایرها) و کاهنده‌های نویز (آتنوآیزرها) برای افزایش قدرت یا کاهش نویز سیگنال استفاده می‌شوند.
3. مبدل آنالوگ به دیجیتال (ADC): مبدل آنالوگ به دیجیتال مسئول تبدیل سیگنال آنالوگی از سنسورها به داده‌های دیجیتال است. ADC اندازه‌گیری‌های آنالوگ را به فرمت دیجیتال (به صورت دنباله‌ای از صفر و یک‌ها) تبدیل می‌کند تا بتوانند در رایانه یا حافظه ذخیره شوند.
4. مدارهای تقویت و پردازش دیجیتال: بعضی از دیتالاگرها دارای مدارهای تقویت دیجیتال هستند که به تحلیل و پردازش داده‌های دیجیتال کمک می‌کنند. این مدارها می‌توانند عملیات‌های ریاضی مانند جمع و تفریق، فیلترینگ، تحلیل طیفی و غیره را انجام دهند.
5. حافظه: دیتالاگرها معمولاً دارای حافظه داخلی هستند که برای ذخیره سازی داده‌های ثبت شده استفاده میشود. حافظه می‌تواند یک حافظه فلش داخلی یا کارت حافظه جانبی مانند کارت حافظه SD باشد.
6. نمایشگر: برخی از دیتالاگرها دارای نمایشگر هستند که به کاربر امکان مشاهده پارامترها، نمودارها یا داده‌های ثبت شده را می‌دهد. این نمایشگرها می‌توانند LCD، OLED یا LED باشند.
7. پورت‌ها و رابط‌ها: دیتالاگرها معمولاً دارای پورت‌ها و رابط‌های مختلفی هستند که به اتصال دیتالاگر به سایر دستگاه‌ها و رایانه‌ها کمک می‌کنند. برخی از این رابط‌ها شامل USB، Ethernet، RS-232، وایرلس (بی‌سیم) و بلوتوث می‌باشند.
8. نرم‌افزار دیتالاگر: دیتالاگرها همچنین نیاز به نرم‌افزار دارند که بر روی رایانه یا دستگاه هدف نصب میشود. این نرم‌افزار به کاربر امکان جمع‌آوری، آنالیز و نمایش داده‌های ثبت شده را می‌دهد. نرم‌افزار معمولاً دارای امکاناتی مانند نمایش زمان‌بندی، نمودارها، جدول‌ها، تحلیل داده و ذخیره سازی داده‌ها در فرمت‌های مختلف است.
9. کابل‌ها: کابل‌ها به عنوان رابط بین دیتالاگر و رایانه برای انتقال داده‌های ثبت شده بر روی رایانه استفاده می‌شوند. این کابل‌ها می‌توانند از نوع USB، RS-232، Ethernet و غیره باشند.
این اجزاء معمولاً در دیتالاگرها استفاده می‌شوند، اما با توجه به نوع و کاربرد دیتالاگر، اجزاء دیگری نیز ممکن است در آن وجود داشته باشد.
کاربردهای دیتالاگر
کاربردهای دیتالاگر به شکل زیر مرتب می‌شوند:
1. ذخیره در ایستگاه هواشناسی بدون مراقبت
2. ذخیره در ایستگاه‌های بدون مراقبت هیدروگرافی
3. ذخیره خودکار رطوبت خاک
4. ذخیره خودگار فشار گاز
5. شمارش ترافیک جاده
6. اندازه‌گیری دما و رطوبت مواد فاسدشدنی در حین انتقال محموله
7. مانیتورینگ فرایند برای نگهداری و عیب‌یابی کاربردها
8. تحقیقات حیات وحش
9. اندازه‌گیری لرزش و شرایط حمل در صنعت توزیع
10. مانیتورینگ سطح مخزن
11. مانیتورینگ محیط زیست
12. آزمایش خودرو
13. مانیتورینگ وضعیت رله در سیگنال دهی راه‌آهن
14. ذخیره‌سازی نمودار بارگذاری الکتریکی برای مدیریت مصرف انرژی
15. مانیتورینگ خطوط لوله نفت و گاز
همچنین، اخیراً دیتالاگرها در داروخانه‌ها برای ثبت دما و رطوبت الزامی شده است. همچنین در بردهای الکترونیکی و صنعت اتوماسیون، دیتالاگرهای ولتاژ و جریان کاربرد وسیعی پیدا کرده‌اند. بنابراین دیتالاگرها به عنوان ابزاری کارآمد در این کاربردها استفاده می‌شوند و توانایی جمع‌آوری، ذخیره، آنالیز و مدیریت داده‌ها را فراهم می‌کنند.
نتیجه گیری
دیتالاگرها ابزارهای الکترونیکی هستند که داده‌ها را جمع‌آوری و ثبت می‌کنند. آنها با استفاده از حسگرها سیگنال‌های مختلف را تبدیل به داده‌های دیجیتال می‌کنند و در ذخیره‌سازی بلندمدت نگهداری می‌کنند. دیتالاگرها در زمینه‌های مختلفی مانند تست و اندازه‌گیری، مانیتورینگ صنعتی و تحقیقات علمی استفاده می‌شوند. آنها به کاربران امکان می‌دهند تا داده‌ها را به صورت مستقل و بدون نیاز به حضور مستمر جمع‌آوری کنند و در زمان‌های مختلف از آنها استفاده کنند.
در این مقاله به طور مفصل در رابطه با دیتالاگر و نحوه کارکرد آن صحبت کردیم و دانستیم به کمک آن میشود به اطلاعات گسترده‌ای پیرامون پارامتر مورد نظر دست یافت.
