سوربیتول یا گلوسیتول یک قند الکلی است که در بدن انسان به آهستگی متابولیزه میشود.یک پلی ال (الکل پلی هیدریک) می باشد که تحت شرایط خاصی از گلوکز به دست می آید.این ماده یک الکل جاذب رطوبت است و درجه شیرینی آن تقریباً نصف درجه شیرینی ساکارز می باشد. این ماده به عنوان یک شیرین کننده برای غذاهای افرادی که به دیابت مبتلا هستند و غذاهای کنسرو شده استفاده میشود. نام های مترادف سوربیتول: گلوسیتول ; سوربو ; D-Sorbitol ; Sorbogem ; Sorbo
سوربیتول
شیرینی آن حدود ۶۰ درصد ساکاروز است و به محلول ۷۰ درصد آن می توان ۱/۵ درصد ساخارین اضافه نمود غنی ترین منبع سوربیتول دانه های سماق کوهی (Rowan or maintain Ash berry) میباشد. حلالیت آن در آب زیاد می باشد ولی در روغن به مقدار کم حل می شود. این ماده در برابر حرارت مقاومت بسیار خوبی دارد و حرارت های حداکثر تا را بدون تجزیه شدن تحمل می کند.علاوه بر این باید توجه داشت که قندهای الکلی در محلول‌های اسیدی یا قلیایی، بسیار پایدار می‌باشند.غیر قابل اشتعال است و سمی نیست
مشخصات فنی
- نام شیمیایی : سوربیتول
- فرمول شیمایی : C6H14O۶
- دمای جوش: °296C
- گرید محصول : خوراکی و دارویی
- شکل ظاهری :پودر سفید، پودر کریستالی، گرانول، پرک، سوربیتول مایع ( محلول سربیتول 70٪) (Sorbitolum liquidum)
- انواع از نظر تجاری : فرم کریستال ، شربت
انواع سوربیتول
سوربیتول کریستالی
پودر کریستالی سفید یا تقریبا سفید داری مزه شیری است.سوربیتول پودر شده جانشین ساکارز می شود و به عنوان ملین استفاده میشود.فعالیت آبی نسبتاً کمی داراست.
سوربیتول مایع ، شربت ،محلول سربیتول 70٪
مایع این ماده زلال و کمرنگ بوده ،دارای مزه شیرین بوده و بو و طعم خاصی ندارد.سوربیتول مایع جایگزین شربت گلوکز می شود.وزن مخصوص آن کمتر از ۲۸۵/۱ می باشد. شربت سوربیتول کریستالیزه نمی‌شود و در غلظت ۷۰% ماده خشک و در دمای ویسکوزیته آن mpa.s180 است و به‌صورت شربت‌های فاقد کریستال ، ویسکوزیته حداکثر mpa.s220 را دارا است . به‌واسطه ماهیت این ماده و فقدان حضور واقعی قندهای احیاء کننده شربت سوربیتول را می‌توان به‌صورت ماده خشک‌شده غلیظی بدون تغییر رنگ تغلیظ کرد ، هنگامی‌که رطوبت محیط به‌صورت کنترل‌شده‌ای افزایش یابد یا پایین بیاید. شربت‌های پلی اول تمایل کمتری به گرفتن یا از دست دادن آب در مقایسه با جاذب رطوبت‌های دیگر از جمله گلیسرول دارند در نتیجه به‌طور کندتری به رطوبت نسبی تعادلی (ERH) می‌رسند
ویژگیهای سوربیتول
- دارای مزه شیرین
- غیر قابل اشتعال است
- سمی نیست
- جاذب رطوبت است
- در برابر حرارت مقام است
- در محلول های اسیدی یا قلیایی بسیار پایدار است
- حلالیت زیاد در آب
- عامل کلوخه نشدن در صنایع غذایی
- نگه دارنده
تولید
می تواند به صورت صنعتی از شربت گلوکز تولید شود که می تواند از نشاسته گندم، سیب زمینی نیز حاصل شود و به عنوان یک شیرین کننده کم کالری، روان کننده، ماده افزودنی ، جایگزین چربی در شیرینی ، آب نبات ، محصولات پخته ،محصولات دیابتی، آدامس ، شکلات ،نوشابه رژیمی، سوسیس بکار رود. سوربیتول به‌وسیله احیاء الکتروشیمیایی تهیه‌شده، اما توده سوربیتول به‌وسیله هیدروژناسیون کاتالیتیکی گلوکز ساخته میشود. سوربیتول در بدن مصرف‌شده و ۹۸% سوربیتول موجود در غذا هضم شده و ۲۱% باقیمانده دفع میشود (سوربیتول از کاهش گلوکز حاصل میشود، با جابجایی گروه هیدروکسیل به‌جای گروه آلدهید) پس سوربیتول به‌صورت طبیعی در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد و به‌طور تجاری از احیای گلوكز تهیه میشود.
کاربرد سوربیتول در صنایع
میزان مصرف در صنایع مرتبط به ترتیب ذیل بود:
- خمیردندان، آرایشی و بهداشتی : 35%
- صنعت شیرینی و شکلات و صنایع غذایی: 30%
- تولید اسکوربیک اسید: 15%
- تولید سورفکتانت های صنعتی: 10%
- صنایع داروسازی: 7%
- صنایع دیگر شامل پولی اِتِرها و پلی یوریتان ها: 3%
کاربرد سوربیتول
صنایع دارو سازی
- این مواد به دلیل میزان کم کالری تولیدی توسط آن ها در افراد چاق موجب کاهش وزن می گردد
- سوربیتول از داروهای ملین است که برای برطرف کردن یبوست مورد استفاده قرار می‌گیرد
- سوربیتول در سوسپانسیونها ، امولسیونها و کرمها ، اثر تثبیت کننده دارد و گرفتن و از دست دادن آب را کنترل می کند.
- از اثر شکل پذیر بودن آن در تولید کپسول های ژلاتینی استفاده می شود.
- از خاصیت فساد ناپذیری این ماده در شربتها استفاده می شود
- با کمپرس کردن مستقیم پودر سوربیتول ، قرص تولید می شود و برای تولید قرصها مناسب است
- سرعت انحلال آن در آب یک خاصیت مهم قرص آن است .
- خرد شدن قرصهای سوربیتول بسیار کم اتفاق می افتد.
- از سوربیتول هم چنین در محیط کشت باکتری مورد استفاده قرار می گیرد.
- استفاده در آنتی‌هیستامین‌ها، باربیتوریک‌ها و آلکالوئیدها برای بهتر کردن طعم آنها .
- سوربیتول را نیز ممکن است، به‌جای گلیسیرین در فراورده‌های بیولوژیک جهت محافظت آنها بکار برد.
- سوربیتول به‌آسانی و بدون تجزیه شدن در شربتها، الکل و الکل‌های چند هیدروکسیله حل‌شده، و به سهولت ساکارز تخمیر نمی‌گردد .
- به واسطه جذب بالای رطوبت و به منظور جلوگیری از نرم شدن قرصهای حاوی سوربیتول باید این قرصها در شرایط نسبتاً خشک ، نگهدای و محافظت شوند.
- بواسطه تخلخل بالا ،قرصهای ساخته شده از پودرهای نرم در فشار کم سریعتر از آنهایی که از ذرات درشت و در همان شرایط ساخته می شوند حل می شوند.
- در میان بدنسازان به عنوان یک داروی پاکسازی کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع این افراد بعد از مصرف دوره‌های داروی استروئیدی، برای پاکسازی کبد خود از پودر سوربیتول همراه با عرق کاسنی استفاده میکنند.
صنایع آرایشی
- خاصیت تثبیت کنندگی
- خاصیت نرم کنندگی
- خاصیت ضد پوسیدگی
- استفاده در خمیر دندان ها به خاطر خاصیت ضد پوسیدگی و فاسد نشدن وطعم شیرینی که دارد
- استفاده در روغن های مو و پوست و اغلب مواد چرب به دلیل فاسد نشدن ، نرم کنندگی
- عطر و رایحه ی خوب آن به دلیل طعم شیرینش یکی از دلایل کاربرد این ماده در محصولات آرایشی است.
- به منظور پایداری امولسیون ها و سوسپانسیون ها ، استفاده می شود.
صنایع غذایی
- در شکلاتهای رژیمی بدون قند ، شکل پودری سوربیتول می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
- در آب نبات و تافی و پاستیل استفاده میشود.
- مواد غذایی حاوی این ماده هنگام خورده شدن موجب خنک شدن دهان می شود.
- به‌منظور کاهش فعالیت آبی در غذاهای با رطوبت نسبی بالا استفاده میشود.
- معمولاً آن را به‌جای ساکارز همراه با ساخارین و سیکلاماتها در نوشابه‌های عاری از قند برای جلوگیری از چاقی استفاده میکنند.
- نباتهای سخت یا قندهای سخت ، توسط جوشاندن شربت سوربیتول تا رسیدن به ماده خشک بالا (۹۸ تا ۹۹ درصد) تولید می شوند تحت شرایط کنترل سرما ، توده پخته شده نبات با ۱% پودرسوربیتول خنک شده و در بسته های پلاستیکی بسته بندی می شوند . بعد از قالب گیری کردن ، شیرینیها بایستی در مواد ضد رطوبت پوشش داده شوند.
- این ماده یک شیرین کننده مهم جهت ساختن محصولات کم شیرینی برای دیابتی ها می باشد . موارد استفاده عمده آن در محصولات صنعت شیرینی سازی با شیرینی کم ، به خصوص درنباتها و صمغها ، آدامسها و شکلاتها می باشد.
- در کیک و کلوچه و نان ،به دلیل خاصیت هیگروسکوپیک به همراه گلیسرین و پروپیلن گلیکول سبب حفظ رطوبت محصول شده و رتروگرداسیون (بیاتی) را به تعویق می اندازد.
- برای آدامسهای کم شیرینی ،این ماده به شکل جامد و مایع استفاده می شود.سوربیتول پودر شده جانشین ساکارز شده در حالیکه شربت سوربیتول جایگزین شربت گلوکز می شود . در قسمت شکل پذیر کردن با اضافه کردن مقدار کمی گلیسرول ، خواص شکل پذیری بهبود می یابد و اضافه کردن مانیتول مانع چسبندگی می شود.
صنایع دیگر
- به‌عنوان ماده جاذب رطوبت و شکل‌پذیر در محدوده وسیعی از کاربردهایی غیر از کاربردهای غذایی ازجمله در tobacco (تنباکو ) و کاغذ استفاده میشود
- یون‌های فلزی را تفکیک می‌کند و به علت در گالوانیزاسیون و سیاه قلم آلومینیوم استفاده میشود.
نکات ایمنی سوربیتول
اشتعال این ترکیب سمی نبوده و قابلیت اشتعال‌پذیری ندارد.
تماس با پوست با مقدار زیادی آب محل آلوده شده را شست و شو دهید و در صورت مشاهده شدن هر گونه علائم به پزشک مراجعه نمایید.
تماس تنفسی در صورت استنشاق این ماده از محل دور شوید و هوای تازه استنشاق نمایید.
بسته‌بندی و نگهداری
انباری که این ترکیب در آن قرار دارد باید خشک و دارای تهویه‌ی مناسب باشد. زیرا این ماده همانطور که ذکر شد،این ماده جاذب رطوبت است.
لینک های مرتبط :
