کربنات پتاسیم (potassium carbonate)پودر سفید رنگ، با طعم نمکی است .محلول در آب که در اتانول نامحلول است به شدت قلیایی است. از واکنش هیدروکسید پتاسیم با دی اکسید کربن، کربنات پتاسیم ساخته می شود. این ترکیب رطوبت پذیر است و اغلب ظاهری خیس و آبکی دارد. نام های مترادف : :پتاسیم کربنات ; Potash ; PotCarb ; potash pearlash (خاکستر مروارید) ; کربنات پتاس (carbonate of potash) ; نمک تارتار(salt of tartar) ;
کربنات پتاسیم
کربنات پتاسیم یکی از ترکیبات اصلی پتاس و خاکستر تصفیه شده و یا نمک تارتار می باشد. در قدیم خاکستر پرل در کوره به منظور حذف ناخالصی های آن پخته و پودر سفید باقی مانده در کوره به عنوان پرل خالص تولید می شد. کربنات پتاسیم را می توان از واکنش هیدرواکسید پتاسیم با دیاکسید کربن تولید کرد. پتاسیم کربنات خاصیت آبشوندگی دارد لذا معمولا مقداری رطوبت دارد.این ماده که در دمای اتاق جامد است، برای پوست تحریک کننده است و در تماس با چشم آسیب های بیشتری را ایجاد می کند. هم چنین غیر قابل اشتعال، غیر انفجاری و غیر سمی است. این ماده طعم نمکی دارد . فشار بخار آن بسیار پایین است و نقطه ذوب آن را نمی توان تعیین کرد .پتاسیم کربنات در دمای بالا تجزیه می شود،و می تواند رطوبت هوا را جذب کند به همین دلیل این ماده ظاهری خیس و آبکی دارد. فرایند حل شدن این ماده در آب فرایندی گرما زا است. زمانیکه در آب حل می شود به اجزاء سازنده اش یعنی کاتیون پتاسیم (+K) و انیون کربنات (–CO32) تبدیل و محلول خاصیت قلیایی از خود نشان می دهد.یون های K و کربنات به طور طبیعی در طبیعت وجود دارد، بنابراین این ماده با محیط زیست سازگاری دارد. وجود یون کربنات موجب افزایش pH آب می شود. بنابراین آب حاوی آن باید قبل از تخلیه به محیط زیست، تعدیل pH شود.
مشخصات فنی
- نام شیمیایی :کربنات پتاسیم potassium carbonate
- فرمول شیمیایی : K2CO3
- انحلال پذیری در آب: قابل حل در آب است.
- شکل ظاهری :پودر سفید رنگ میباشد. طعم نمکی دارد
- گرید : صنعتی و خوراکی
کاربرد های کربنات پتاسیم
صنایع غذایی
- در آشپزی های چینی و آسیای شرقی برای درست کردن ژله چمنی از کربنات پتاسیم استفاده می شود. همچنین در آلمان به عنوان عامل پخت در نان زنجبیلی مورد استفاده قرار می گیرد.
- در تولید پودر کاکائو به منظور تنظیم پی اچ مورد استفاده قرار میگیرد و همچنین باعث افزایش عطر کاکائو می شود.
- پودر کربنات پتاسیم جهت تهیه تیزاب کاربرد دارد. از مخلوط کردن این محصول با روغن سبزه جهت خشک کردن انگور و تهیه کشمش و برای خشک کردن میوه های دیگر مانند سیب ،آلو،هلو استفاده می شود.
صنایع شوینده
- به‌عنوان نرم‌کننده آب - سختی گیری آب
- در ساخت صابون ، کربنات پتاسیم در تولید انواع مختلف صابون و مواد شوینده کاربرد دارد.
- صابون ساخته‌شده از پتاسیم با صابون‌های سدیمی کاملاً متفاوت است. این صابون‌ها مالیم تر از صابون‌های سدیمی هستند.
رطوبت گیر
- به عنوان یک ماده خشک کن ملایم مورد استفاده قرار میگیرد البته در صورتی که ترکیباتی مانند کلرید کلسیم و سولفات منیزیم موجود نباشد.
- کربنات پتاسیم برای ترکیبات اسیدی مناسب نیست ولی میتوان به عنوان یک ماده خشک کن در فاز آلی که مقداری ناخالصی اسیدی دارد استفاده کرد.
- همچنین برای خشک کردن کتون ها - الکل ها و آمین ها قبل از تقطیر استفاده می شود.
سختی گیر
- به منظور نرم سازی آب سخت، می توان آن را به آب اضافه کرد؛ زیرا مانع از جمع شدگی کلسیم، منیزیم و یون های دیگر در آب سخت می شود.
مهار کننده سوختگی
- به عنوان عامل مهار کننده سوختگی های عمیق چربی و سوختگی های درجه بی دیگر.
جوشکاری
- عنصری در جوشکاری لحیم و جریان های پوششی در جوشکاری قوسی.
- به عنوان یک عنصر در روغن جوش و پوشش فلاکس در جوشکاری استفاده شود.
- پوشش فلاکس از اکسیداسیونی که ممکن است در محل جوشکاری ایجاد شود و جوش را تضعیف کند، جلوگیری می کند.
کشاورزی
- به عنوان عنصری از خوراک دام به منظور تامین نیازهای پتاسیم حیوانات دامی گوشتی مانند گله های مادر گوشتی.
- از آنجایی که پتاس يكي از سه عنصر اصلی در كودهاي كشاورزی مي باشد، از کربنات پتاسیم به عنوان کود در صنایع کشاورزی استفاده می شود.
- تولید کود شیمیایی به عنوان بهبود دهنده رشد گیاهان و حافظ آب و خاک استفاده میشود.
کاربردهای دیگر کربنات پتاسیم
- کاربرد اصلی این ماده برای تولید شیشه به خصوص لنز نوری ،صفحه تلوزیون ،و لوله پرتو کاتدی است.
- تنظیم PH
- در صنعت سفالگری نیز از آن به عنوان یک ماده شیمیایی آلی برای لعاب گلدان استفاده می کنند.
- در اطفای حریق های نفتی و گازی نسبت به بی‌کربنات سدیم نقشی خاموش کنندگی دوبرابری دارد.
- ایجاد پایداری در نورون ها به منظور ایجاد و حفظ تعادل.
- هم چنین این ماده در تولید انواع مختلف صابون و مواد شوینده کاربرد دارد. صابون ساخته شده از پتاسیم با صابون های سدیمی کاملاً متفاوت است. این صابون ها ملایم تر از صابون های سدیمی هستند.
تولید کربنات پتاسیم
در گذشته نمک تارتار یا همان پتاسیم کربنات را از طریق حرارت دادن پتاس در یک کوره به منظور حذف ناخالصی‌ها تولید می‌کردند. در اواخر قرن ۱۸، قبل از اینکه پودر نانوایی کشف شود، از آن در پخت سریع نان‌ها استفاده می‌شد. امروزه کربنات پتاسیم بصورت صنعتی از الکترولیز پتاسیم کلراید تولید می شود. بطوری که ابتدا پتاسیم کلراید به هیدرواکسید پتاسیم تبدیل می شود و سپس با استفاده از دی اکسید کربن پتاسیم کربنات بدست می آید که اغلب این ماده برای تولید ترکیبات دیگری از پتاسیم مورد استفاده قرار می گیرد. در مقادیر کم و برای اهداف آزمایشی این ماده را می توان از برخی مواد مانند شاخه درختان تولید کرد. در این روش شاخه ها درون یک ظرف ریخته شده و در حضور اکسیژن کافی سوزانده می شوند. خاکستر بدست آمده در آب حل شده و به مدت 24 ساعت به حال خود رها می گردد تا پتاسیم کربنات موجود کاملا در آب حل شود ( باقی مواد به صورت نامحلول باقی خواهند مانند). مواد از درون یک فیلتر عبور داده شده و ناخالصی ها از محلول جدا می شوند. محلول حاوی آب و پتاسیم کربنات در داخل یک ظرف به آرامی حرارت داده می شوند تا زمانی که کریستال ها شروع به تشکیل شدن کنند ، عمل تبخیر را تا زمان رسیدن به خلوص مورد نظر می توان ادامه داد.
نکات ایمنی کربنات پتاسیم
اشتعال
- غیر قابل حریق . موقع حریق گازهای سمی تولید می کند.
تماس با چشم
- در تماس به چشم آسیب های جدی به چشم وارد می کند
- مدت 15 دقیقه شستشو دهید تا آلودگی برطرف شود. به پزشک مراجعه شود.
- نحوه محافطت،از عینک های محافظ در برابر مواد شیمیایی استفاده شود.
بلع و گوارش
- در صورت بلعیدن در شرایطی که بیمار هوشیار باشد به او یک الی ۲ لیوان آب بخورانید. به شخص آسیب دیده در حالت بیهوشی نبایستی از راه دهان چیزی خورانده شود مصدوم را وادار به استفراغ نکنید و به سرعت او را به مرکز پزشکی انتقال دهید.
تماس با پوست
- کربنات پتاسیم برای پوست تحریک کننده است.
- کفش و لباس ناحیه آلوده را خارج نمایید. ناحیه آلوده را با آب ولرم بشوئید و کاملا خشک کنید. در صورتیکه شخص احساس درد و ناراحتی داشته باشد به پزشک مراجعه شود.
- از دستکش ، عینک ایمنی ، لباس کار مناسب و کفش ایمنی استفاده کنید.
تنفس
- موجب تحریک و سوزش غشاهای مخاطی می شود
- فرد مصدوم را به هوای آزاد ببرید. چنانچه به سختی نفس می کشد به او اکسیژن برسانید. اگر قادر به نفس کشیدن نیست به او تنفس مصنوعی بدهید. به پزشک مراجعه کنید.
- نحوه محافطت، محیط کار حتما مجهز به سیستم تهویه باشد تا ذرات ریز داخل سیستم تنفسی نشود. در محیط دارای گرد و غبار از ماسک بینی استفاده شود.
بسته‌بندی و نگهداری کربنات پتاسیم
این ماده باید در یک مکان سرد و خشک، دور از اسیدهای قوی، با تهویه مناسب و درون ظروف درب بسته نگهداری شود. هنگام تماس با گرد کربنات پتاسیم استفاده از ماسک توصیه می شود. از ورود کربنات پتاسیم به زهکشیهای آب جلوگیری کنید. در صورتی که این ماده بر روی زمین و یا مکان دیگری ریخته شود باید قسمتهای آلوده را با آب کاملا بشویید.
لینک های مرتبط :
