اسید استیک

اسید استیک جزو مواد معدنی و متعلق به گروه اسیدها است.و یک اسید ضعیف، بی رنگ و با بویی تند و تیز می باشد. این ماده ساده ترین کربوکسیلیک اسید بعد از فرمیک اسید به شمار می روداز این ماده در کشاورزی ، داروسازی ، پخت و پز ، تصفیه آب و .. استفاده فراوان می شود. نام های مترادف :اسید اتانوئیک ، اسید اتیلیک ، اسیدمتان کربوکسیل، سرکه، اسیدسرکه ،جوهر سرکه

اسید استیک

استیک اسید یک اسید آلی به‌صورت مایعی تند و بی‌رنگ است که اساس ترشی سرکه هست و در قسمت چشایی طعم ترشی، شبیه طعم سرکه می‌دهد. قسمت اعظم اسید استیک تولیدی دنیا، مصرف واکنش با الکل‌ها به منظور تولید استرهایی می‌گردد که از آن‌ها به‌عنوان بهترین حلال‌ها در رنگ و جلا استفاده می‌شود. اسید استیک مایع، مانند آب و اتانول یک حلال پروتون‌دار آبدوست( مولکول قطبی | قطبی) است. این ماده با ثابت دی الکتریک ۲/۶، می‌تواند علاوه بر حل کردن ترکیبات قطبی همچون نمک‌های معدنی و شکرها، ترکیبات غیر قطبی همچون روغن‌ها و عناصر شیمیایی مثل سولفور و آیودین را در خود حل کند. این ماده با بسیاری از حلال‌های قطبی و غیر قطبی همچون آب، کلروفورم و هگزان مخلوط می‌شود. این خاصیت انحلال و امتزاج‌پذیری اسید استیک آن‌را به یک ماده شیمیایی پرکاربرد صنعتی تبدیل کرده ‌است. استیک اسید یک اسید ضعیف بوده، زیرا تنها مقداری اسید جدا شده در محلول آبی می باشد. استیک اسید بدون آب و خالص( استیک اسید یخی) یک مایع بدون رنگ بوده که آب را از محیط اطرافش جذب می‌کند( هیگروسکوپی) و در دمای 16.5 درجه سانتی‌گراد( ‌61،7 درجه فارنهایت) به شکل یک جامد کریستالی بی‌رنگ منجمد می‌شود. اسید خالص و محلول‌های غلیظ آن بسیار خورنده هستند.

مشخصات فنی اسید استیک

• نام شیمیایی : اسید استیک | Acetic acid
• فرمول شیمیایی : (C2H4O2 یا CH3COOH)
• وزن مولکولی : 60.05 g/mol
• نقطه ذوب و نقطه انجماد: 16.6 درجه سانتی‌گراد( محلول 100٪)
• نقطه جوش: 118 درجه سانتی گراد
• حلاليت آب: قابل انحلال است
• حلاليت در حلال‌های آلی: درتمامی تركيباتی مانند اتانول، استون، دي اتيل اتر، گليسرول و بنزن قابل حل شدن است
• شکل ظاهری : مایع شفاف و بی‌رنگ ،در دمای کمتر از 16 درجه شبیه کریستال‌های یخی
• بو: بوی تند و ترش
• گرید : خوراکی و صنعتی

انواع گرید اسید استیک

1. اسید استیک صنعتی

این ترکیب همراه با استات سدیم به عنوان بافر استفاده می شود و محدوده PH بافری بین 6/5 الی 6/3 دارد. این ماده با الکل، گلیسرول و اتر امتزاج پذیر است و کاملا در آب محلول می باشد. البته این نکته قابل توجه است که با افزایش وزن مولکولی، حلالیت آن نیز در آب کاهش می یابد. همچنین با فلزهایی مانند سدیم، پتاسیم، روی و … واکنش داده و تولید هیدروژن و اتانوئات فلزی می کند. در نتیجه با تولید هیدروژن امکان مشتعل شدن نیز دارد.

2.اسید استیک خوراکی

این ماده را در صنایع غذایی با نام سرکه می شناسند. گرید خوراکی این ماده E260 می باشد.سرکه دارای خواص اسیدی ملایم است که از تخمیر اتانول بدست می آید. غلطت استیک اسید مورد استفاده در پخت و پز و مصارف معمول خانگی بین 4 تا 8 درصد (معمولا 5%) و برای ترشی در حدود 18 درصد است.سرکه طبیعی شامل مقادیری اسیدهای تارتاریک، سیتریک و … نیز می باشد.

کاربرد های اسید استیک

1.کاربرد در کشاورزی

• در کشاورزی از این محصول به عنوان علف کش و از بین برنده علف های هرز استفاده می کنند.
• این ماده به غشای سلولی علف های هرز حمله میکند و باعث خشک شدن آن ها می شود.
• محلول مورد استفاده برای این کار شامل 10 تا 20 درصد اسید است.
• از مزایای این محصول نسبت به سایر علف کش ها می توان به عملکرد سریع، از بین بردن باکتری های مضر خاک، تنطیم PH خاک و همچنین از بین رفتن سریع اثر آن در خاک اشاره کرد.
• اسید استیک رقیق به عنوان افشانه برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در سیلوی خوراک دام استفاده می‌شود.

2.تولید مونومر وینیل استات

• شناخته شده ترین کاربرد این ماده در تولید مونومر وینیل استات (VAM) می باشد
• مونومر وینیل استات  در بسیاری از صنایع مانند چسب، رنگ، بسته بندی و … مورد استفاده قرار می گیرد.

3.تولید انیدرید استیک

•  تولید انیدرید استیک
• انیدریک استیک در بسیاری از صنایع مانند تولید سلولز استات کاربرد دارد.

4.صنایع دارویی

• این ماده خاصیت دارویی نیز دارد و در غربالگری بعضی سرطان ها از جمله سرطان رحم از آن استفاده می کنند.
• به عنوان عامل ضد عفونی کننده در برابر بعضی باکتری ها و در درمان عفونت گوش خارجی به دلیل رشد قارچ یا باکتری کاربرد دارد.
•  این ماده در تولید استون، اتیل استات و آسپیرین نیز کاربرد دارد.
• محلول‌های رقیق اسید استیک می‌تواند در آزمایشگاه بالینی برای تشخیص تعداد گلبول‌های قرمز و سفید استفاده شوند

 5.صنایع غذایی

•  به عنوان طعم دهنده در ادویه ها، سرکه، سوپ، سس، سبزیجات و محصولات گوشتی می باشد.
• سرکه بعنوان یک مکمل در ترشی و سبزیجات خام و سایر مواد غذایی مورد استفاده قرار میگیرد.
• برای تنظیم PH مواد غذایی استفاده می شود و بر کیفیت میکروبیولوژی، شرایط پخت، طعم و ماهیت آن تاثیر می گذارد.

6.صنایع آرایشی بهداشتی

• تولید رنگ مو
• عطرها

7.سایر کاربردها

• در تولید مواد پلاستیکی و الیاف مصنوعی،
• تنظیم کننده PH
• حلال در شوینده ها
• پاک کننده ها
• منسوجات استفاده می شود.
•  تولید جوهر
• بطری های نوشیدنی پلاستیکی مانند PET ها
• رابرها
• پلاستیک ها

تولید اسید استیک

1.کربونیلاسیون متانول

در این روش متانول با مونوکسیدکربن در فشارهای بالا( 200 ATM) واکنش داده و اسید استیک تولید می‌کند. این روش از سال 1920 ابداع شده است و به دلیل ارزان بودن متانول و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است.

2.اکسیداسیون بوتان

از حرارت دادن بوتان با اکسیژن هوا در حضور یون‌های فلزی منگنز، کبالت و کروم، پروکسید تولید می‌شود؛ پروکسید در اثر تجزیه اسید استیک ایجاد می‌کند.

3.اکسیداسیون استالدئید

استالدئید در شرایط ملایم و در حضور کاتالیزورهای ساده فلزی مثل منگنز، کروم و ... توسط اکسیژن هوا اکسید شده و اسید استیک تولید می‌کند. محصولات جانبی تولید شده در این واکنش مانند اسید فرمیک یا استات اتیل و ... به‌دلیل داشتن نقطه جوش پایین‌تر از اسید استیک توسط تقطیر جداسازی می‌شوند.

نکات ایمنی  اسید استیک

آتش سوزی

• قدرت آتش‌سوزی محلول اسید استیک به غلظت آن بستگی دارد، در حالت غلیظ اسید قابل احتراق است، اما محلول رقیق استیک اسید آتش‌گیر نیست.
• جهت خاموش کردن آتش اسید استیک می‌توان از کربن دی اکساید، پودر خشک شیمیایی، فوم الکل، فوم پلیمر، اسپری آب یا مه استفاده نمود.
• در آتش سوزی؛ بخار شدن آب موجود در اسید استیک ممکن است به تغلیظ شدن اسید و در نتیجه احتراق بیشتر آن بیانجامد، همچنین بستن ظرف محتوی اسید، ممکن است باعث ترکیدن ظرف اسید شود

انفجار

• مخلوط آن با هوا و یا دمای بالاتر از 39 درجه سانتی‌گراد می‌تواند قابل انفجار باشد.

تماس با چشم

• اسید استیک محرك شدید چشم می‌باشد و در غلظت‌های بالا سبب آسیب چشم و در نهایت كوری می‌شود. در غلظت‌های بسیار پایین، سبب آسیب‌های شدید چشم شده است.

خوردن

• محلول 10 % یا كمتر اسید، ممكن است سبب تحریك ملایم دهان، حلق و دستگاه گوارشی شود
• بلعیدن عمدی 100 تا 200 میلی لیتر از اسید 80 تا 100 درصد، سبب خوردگی شدید، معده و روده شده است
• بسته به خواص فیزیك( ویسكوزیته و كشش سطحی) اسید در هنگام بلعیده شدن ممكن است وارد دستگاه تنفسی شود. وارد شدن حتی یك قطرة كوچك مایع، ممكن است سبب تهدید طولانی‌مدت جمع شدن مایع در ریه‌ها شود كه آسیب‌های جدی ریه‌ها، مشكل تنفسی، ایست قلبی و مرگ از عوارض آن است.

تماس با پوست

• تحریكات پوستی بستگی به غلظت این ماده و مدت زمان تماس با این ماده دارد. به‌صورت كلی اسید استیك با غلظت زیر 10 درصد ممكن است سبب تحریك خفیف پوست شود.
• در صورت تماس آن با پوست ، محل مورد نظر باید سریعا با آب شستشو داده شود

تنفس

•  غلظت بالایی از این ماده سبب تحریك بینی و گلو، كوتاهی تنفس، سرفه، خس خس سینه و آسیب ریه می‌شود. اولین علایم آن شامل تنگی سینه، سرفه و كوتاهی تنفس است.
• نحوه حفاظت: از ماسک مناسب استفاده شود.

بسته‌بندی و نگهداری اسید استیک

مواد مناسب بسته بندی شامل آلومینیوم و شیشه یا در ظروف پلاستيكي( پلي اتيلن سنگين) داراي برچسب مخصوص و مناسب نگهداري شوند هستند. از ذخیره ی این ماده در محفظه هایی با جنس فولاد ، آهن ، روی ، سرب ، مس و برنز خودداری کنید . در محیط خشک نگهداری شده و از نور مستقیم آفتاب محافظت شود . در ظرف باید به خوبی بسته مانده و در مقابل سرما محافظت شود . تانک باید با سیم به زمین جهت تخلیه الکتریکی متصل باشد و تنها در مقادیر محدود این محصول را ذخیره کنید. این ماده را باید دور از گرما ، شعله و سطوح داغ در محفظه های دربسته نگهداری کرد . در محیط هایی که این ماده نگهداری می شود باید به صورت کلی از تجهیزات ضد انفجار و ضد جرقه استفاده کرد ، همچنین اتخاذ تمهیداتی برای تخلیه بارهای الکتریکی ساکن ضروری است .

لینک های مرتبط :

اسید کرومیک