پمپ پریستالتیک

پمپ پریستالتیک چیست؟

پمپ پریستالتیک (Peristaltic Pump) که با عنوان پمپ غلتکی (Roller Pump) نیز شناخته می‌ شود، یکی از انواع پمپ‌ های جابجایی مثبت (Positive Displacement Pump) است که برای انتقال و پمپاژ انواع سیالات مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

در این نوع پمپ، سیال از داخل یک شلنگ یا تیوب انعطاف‌ پذیر عبور می‌ کند که در محیطی دایره‌ ای‌شکل قرار گرفته است. روتور پمپ، دارای تعدادی غلتک است که هنگام چرخش، بخش‌ هایی از شلنگ را فشرده می‌ کنند. در اثر این فشردگی، سیال در مسیر مورد نظر به جلو حرکت می‌ کند. سپس با بازگشت شلنگ به حالت اولیه، خلأ ایجاد می‌ شود که باعث مکش دوباره سیال به درون مسیر می‌ گردد. این سیکل پیوسته فرآیند «پریستالسیس» (Peristalsis) نام دارد.

نوع شیلنگ در این پمپ ها با توجه به ماهیت سیال و شرایط فرآیندی انتخاب می‌ شود تا سازگاری شیمیایی و دوام مناسب تضمین گردد. پمپ پریستالتیک برخلاف پمپ‌ هایی مانند سانتریفیوژ، پیستونی یا دیافراگمی که در آنها سیال با قطعات متحرک در تماس است، در پمپ‌ های پریستالتیک فقط سطح داخلی شلنگ با سیال تماس دارد. این ویژگی مهم، احتمال آلودگی یا واکنش شیمیایی را به حداقل می‌ رساند و کارکردی بدون آلودگی و ایمن را تضمین می‌ کند.

بنابراین در پمپ‌ های پریستالتیک، تنها قسمت داخلی تیوب با سیال در تماس است؛ به همین دلیل میزان سایش و استهلاک در این پمپ‌ ها بسیار پایین بوده و برای انتقال سیالات خورنده (اسیدی)، دارای ذرات جامد یا حساس به تنش برشی کاملاً مناسب‌ می باشند.

علاوه بر این، چون سیال در هیچ مرحله‌ای با محیط بیرونی تماس ندارد، فرایند پمپاژ در شرایط کاملاً استریل و بهداشتی انجام می‌ شود. به همین خاطر پمپ‌ های پریستالتیک در صنایعی همچون غذایی، داروسازی، شیمیایی، پزشکی و معدنی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌ گیرند.

هدف از این مقاله آشنایی با عملکرد، اجزا، انواع، مزایا، معایب، کاربردها، برندهای مطرح و راهنمایی خرید پمپ پریستالتیک از فروشگاه پیکاتک است تا با آگاهی کامل بتوانید بهترین پمپ را برای کاربرد موردنظر خود انتخاب نمایید.

نحوه کار پمپ پریستالتیک 

در پمپ پریستالتیک روتوری مجهز به غلتک‌ هایی بر روی یک مسیر دایره‌ای می‌ چرخد و با فشرده‌ سازی لوله انعطاف‌ پذیر داخلی، جریان سیال را به حرکت درمی‌ آورد. در کاربردهای فشار پایین، غلتک‌ ها استفاده می‌ شوند و در فشارهای بالاتر، کفشک‌ ها به کار گرفته می‌ شوند.

زمانی که غلتک بخشی از لوله را تحت فشار قرار می‌ دهد، مایع موجود در آن بخش به سمت خروجی هدایت می‌ شود. پس از عبور این فشار، لوله بلافاصله به حالت اولیه خود بازمی‌ گردد و همین خاصیت ارتجاعی باعث تداوم جریان یکنواخت سیال در سیستم می‌ شود. این فرآیند با چرخش پیوسته روتور ادامه یافته و به طور همزمان در بخش ورودی پمپ، حالت مکش ایجاد می‌ گردد تا سیال تازه وارد لوله شود و به سمت خروجی حرکت کند.

نام این پمپ از فرآیندی به نام Peristalsis گرفته شده که یک واکنش طبیعی در بدن موجودات زنده است. در دستگاه گوارش، انقباض و انبساط هماهنگ عضلات موجب حرکت غذا در طول مسیر معده و روده می‌ شود. عملکرد پمپ پریستالتیک دقیقاً مشابه این پدیده است، با این تفاوت که به جای مواد غذایی، سیالات صنعتی یا آزمایشگاهی را با دقت و بدون تماس مستقیم با قطعات مکانیکی منتقل می‌ کند.

اجزای اصلی پمپ پریستالتیک

پمپ پریستالتیک از اجزای مختلفی تشکیل شده است که توسط آنها انتقال سیالات را انجام می دهد. در ادامه به معرفی اجزای اصلی پمپ پریستالتیک می پردازیم:

محفظه پمپ (Pump Casing)

محفظه، ساختار اصلی نگهدارنده لوله و مجموعه روتور است. این بخش از تماس بیرونی و آسیب‌ های فیزیکی جلوگیری کرده و گاهی برای کاربردهای صنعتی، به‌ صورت فولادی با آب‌ بندی مقاوم تولید می‌ شود. در مدل‌ های آزمایشگاهی ممکن است از جنس شفاف (پلی‌ کربنات یا اکریلیک) باشد تا مشاهده جریان سیال داخل شلنگ امکان‌ پذیر باشد.

روتور (Rotor)

روتور بخش مرکزی پمپ پریستالتیک است که به‌ صورت دایره‌ای می‌ چرخد و روی آن تعدادی غلتک (برای فشارهای پایین‌ تر) یا کفشک (برای فشارهای بالاتر) نصب شده‌اند. با چرخش روتور، غلتک‌ ها در نقاط مختلف مسیر لوله را می‌فشارند و بخش‌های جداگانه‌ای از سیال را به جلو هدایت می‌ کنند.

طراحی متوازن و دقیق روتور نقش زیادی در نرمی جریان، طول عمر لوله و کاهش لرزش پمپ دارد. در بسیاری از مدل‌ های صنعتی، جنس روتور از فولاد ضد زنگ یا آلومینیوم با ماشین‌کاری دقیق است تا دوام بالایی در شرایط کاری مداوم داشته باشد.

لوله یا شلنگ (Tube / Hose)

شلنگ، مسیر اصلی عبور سیال در پمپ است و به‌عنوان تنها نقطه تماس سیال با سامانه عمل می‌ کند. این ویژگی باعث می‌ شود پمپ پریستالتیک در فرایندهایی که نیاز به استریلیتی یا انتقال سیالات خورنده دارند، بسیار مناسب باشد. متریال لوله معمولاً بر اساس نوع سیال انتخاب می‌ شود:

• سیلیکون: مناسب برای کاربردهای دارویی و غذایی به‌دلیل خاصیت ضدباکتری و تحمل حرارتی بالا
• PVC نرم: گزینه‌ای اقتصادی و مناسب برای محلول‌های شیمیایی سبک
• لاستیک EPDM یا Norprene: مقاوم در برابر سایش، دما و فشار بالا

موتور (Motor)

موتور نیروی محرکه لازم برای چرخاندن روتور را تامین می‌ کند. این موتورها می‌ توانند از نوع AC، DC یا سروو باشند و بسته به نوع فرآیند، به‌صورت گیربکسی یا مستقیم به محور روتور متصل می‌ شوند.

انتخاب توان و سرعت مناسب موتور باید با دبی مورد نظر و فشار سیستم هماهنگ باشد. در کاربردهای دوزینگ دقیق (Dosing)، استفاده از موتورهای stepper یا servo متداول است، زیرا کنترل سرعت آنها دقیق‌ تر است و امکان تزریق سیال با تنظیمات میکرونی را فراهم می‌ کند.

غلتک‌ ها یا کفشک‌ ها (Rollers)

این قطعات روی محیط بیرونی روتور نصب می‌ شوند و نقش اصلی در فشرده‌سازی لوله و ایجاد حرکت سیال را دارند. غلتک‌ ها معمولاً در پمپ‌ های فشار پایین استفاده می‌ شوند، زیرا اصطکاک کمتری ایجاد می‌ کنند.

اما کفشک‌ ها برای پمپ‌ های فشار بالا طراحی شده‌اند و ارتباط بیشتری با سطح لوله دارند تا انتقال سیال قوی‌ تر انجام شود. 

انواع پمپ پریستالتیک

پمپ‌ های پریستالتیک از نظر ساختار و نوع عملکرد به سه دسته بندی تقسیم بندی می شوند:

پمپ شلنگی (Hose Pump)

این نوع از پمپ‌ ها برای کار در شرایط فشار بالا طراحی شده‌ اند. در ساختار آنها از شلنگ چندلایه‌ی لاستیکی با تقویت داخلی استفاده می‌ شود تا در برابر سایش و تغییر حجم مقاوم باشد. کفشک‌ های فلزی به جای غلتک، روی روتور قرار می‌ گیرند و هنگام چرخش، شلنگ را فشرده کرده و جریان سیال را با قدرت بیشتری منتقل می‌ کنند. 

پمپ خارج از مرکز 360 درجه‌ای (360 Degree Eccentric Pump)

در این مدل، روتور به‌ صورت خارج از مرکز طراحی شده و یک حرکت چرخشی نرم و پیوسته ایجاد می‌ کند. در نتیجه، جریان سیال یکنواخت‌تر بوده و ضربان کمتری دارد. این نوع پمپ بیشتر در برنامه‌ هایی که نیاز به دقت دوزینگ یا جریان آرام دارند، مانند صنایع دارویی و غذایی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. طراحی خاص مکانیزم خارج از مرکز موجب کاهش استهلاک لوله و افزایش طول عمر اجزا می‌ شود.

پمپ تیوپی (Tube Pump)

پمپ‌ های تیوپی برای کاربردهای فشار پایین به کار می‌ روند و معمولاً در آنها از لوله‌ های نازک‌ تر و ساده‌ تر از جنس سیلیکون، PVC یا مواد پلیمری سبک استفاده می‌ شود.

این پمپ‌ ها با غلتک‌ های نصب‌ شده بر روی روتور کار می‌ کنند که در گردش مداوم لوله را فشرده کرده و سیال را به‌ صورت پیوسته به جلو هدایت می‌ کنند. به دلیل تماس نداشتن سیال با قطعات فلزی، این نوع پمپ بسیار مناسب برای انتقال مایعات حساس، دارویی و استریل است.

جدول مزایا و معایب پمپ پریستالتیک

کاربرد پمپ پریستالتیک

همانطور که بیان شد پمپ پریستالتیک با مزایای خود، یکی از مطمئن‌ ترین گزینه‌ ها برای انتقال سیالات حساس، خورنده و چسبناک است. در این نوع پمپ، تنها بخش شلنگ یا تیوب داخلی با سیال در تماس قرار دارد؛ بنابراین هیچ قطعه فلزی یا محرک مکانیکی مستقیماً با مایع برخورد ندارد. همین ویژگی باعث افزایش بهداشت، دقت و دوام عملکرد در فرآیندهای صنعتی و آزمایشگاهی می‌ شود.

این پمپ ها به‌ویژه برای انتقال مواد شیمیایی، اسیدی، ساینده و سیالاتی که نسبت به نیروی برشی حساس‌اند، مناسب می باشند. کاربردهای پمپ پریستالتیک به شرح زیر است:

• صنایع غذایی: پمپاژ و انتقال موادی مانند آب‌میوه، سس، شیر کم‌چرب و پرچرب، ماست با غلظت‌های مختلف، روغن خوراکی و سایر محصولات حساس به آلودگی
• صنایع دارویی و شیمیایی: انتقال ایمن مواد دارویی، اسیدها و بازهای قوی، چسب‌ها، روان‌کننده‌ ها، سوخت‌ ها و رنگ‌ ها با دقت بالا در دوزینگ و تزریق
• صنایع کاغذ: پمپاژ مواد شیمیایی اسیدی یا قلیایی مورد استفاده در فرایند سفیدسازی و آماده‌سازی خمیر کاغذ
• آب و فاضلاب: انتقال لجن، دوغاب و ترکیبات حاوی ذرات جامد بدون خطر گرفتگی یا آسیب به پمپ
• صنایع بهداشتی: پمپاژ شامپو، کرم، مواد شوینده، رنگ مو و ژل‌ها بدون تماس فلز و با حفظ خواص ظاهری ترکیبات
• صنایع ساختمان و معدن: انتقال رنگ، دوغاب، مخلوط آب و آهک، فاضلاب و لجن‌های صنعتی با کارایی بالا در محیط‌های سخت و خورنده
• استخرها: جابه‌ جایی حجم زیاد آب به همراه موجودات زنده مانند ماهی‌ها بدون آسیب به آن‌ها به‌دلیل جریان نرم و بدون برش

برندهای مطرح پمپ پریستالتیک

• پمپ پریستالتیک پاور فلو POWERFLOW
• پمپ پریستالتیک سکو (Seko)
• پمپ پریستالتیک جسکو (Jesco)
• پمپ پریستالتیک لید فلوید (Lead Fluid)
• پمپ پریستالتیک آکوا (Aqua)
• پمپ پریستالتیک فلویمک (Fluimac)
• پمپ پریستالتیک آنتک (Antech)
• پمپ پریستالتیک اتاترون (Etatron)
• پمپ پریستالتیک لانگر (Longer)
• پمپ پریستالتیک شنچن (Shenchen)
• پمپ پریستالتیک فلومکس (Flow Max)

قیمت پمپ پریستالتیک

پمپ پریستالتیک یکی از پرکاربردترین انواع پمپ در صنایع مختلف محسوب می‌ شود. این پمپ‌ ها به‌دلیل دقت بالا، قابلیت کار خشک، و عدم تماس مستقیم سیال با قطعات فلزی، در حوزه‌ های صنعتی جایگاه ویژه‌ای دارند. مهم‌ ترین ویژگی تعیین‌کننده قیمت پمپ پریستالتیک، ظرفیت دبی و فشار کاری آن است.

شاخص‌ های فنی مانند نوع موتور، سرعت دورانی، و طراحی هد پمپ نیز در تعیین قیمت اثرگذارند، اما دو عامل اصلی همواره فشار و دبی کاری هستند. همچنین برند سازنده و کیفیت ساخت از عوامل کلیدی دیگر در قیمت‌گذاری این نوع پمپ‌ ها هستند. چون در پمپ پریستالتیک، شیلنگ یا تیوب انعطاف‌ پذیر تنها بخش در تماس مستقیم با سیال است، جنس و دوام این قطعه نقش چشمگیری در قیمت نهایی دارد. هرچه مقاومت شیلنگ در برابر سایش، دما و ترکیبات شیمیایی بالاتر باشد، هزینه ساخت پمپ نیز افزایش می‌ یابد.

در میان برندهای موجود در بازار، پاورفلو (Power Flow) یکی از تولیدکنندگان معتبر پمپ‌ های پریستالتیک است که محصولات آن توسط مجموعه پیکاتک عرضه می‌گردد. پمپ‌های پریستالتیک پاورفلو با طراحی دقیق و بهره‌گیری از دانش فنی متخصصان داخلی تولید می‌ شوند. همین ویژگی باعث شده این پمپ‌ ها از نظر دسترسی به قطعات یدکی، سرعت سرویس‌ دهی و خدمات پس از فروش مزیت چشمگیری نسبت به نمونه‌ های وارداتی داشته باشند.

عامل اصلی تأثیرگذار بر قیمت پمپ پریستالتیک پاورفلو همان شیلنگ منعطف آن است. این شرکت هم تولیدکننده شیلنگ پمپ‌ های خود بوده و هم امکان استفاده از شیلنگ‌ های وارداتی را برای مشتریان فراهم کرده است. در کاربردهایی که سیالات حساس یا خورنده مورد استفاده قرار می‌ گیرند، بسیاری از خریداران ترجیح می‌ دهند از شیلنگ خارجی با ترکیب خاص استفاده کنند. این انتخاب اگرچه کیفیت عملکرد را ارتقا می‌دهد، اما به‌ صورت طبیعی موجب افزایش قیمت نهایی پمپ می‌ شود.

خرید پمپ پریستالتیک از فروشگاه اینترنتی پیکاتک

فروشگاه اینترنتی پیکاتک به عنوان یکی از معتبرترین مراکز تخصصی عرضه تجهیزات ابزار دقیق و صنعتی در ایران شناخته می‌ شود. این مجموعه با رویکردی کاملاً حرفه‌ای و مهندسی، طیف کاملی از پمپ‌ های پریستالتیک را از برندهای معتبر جهانی و داخلی ارائه می‌ دهد.

پیکاتک با تمرکز ویژه بر تأمین تجهیزات مورد نیاز صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، شیمیایی، غذایی، دارویی و تولیدی، توانسته جایگاه خود را به عنوان مرجع مطمئن خرید انواع پمپ صنعتی تثبیت کند. فروشگاه علاوه بر پمپ‌ های پریستالتیک، شامل مجموعه‌ای جامع از پمپ‌ های جابجایی مثبت مانند پمپ‌ های وکیوم، پریستالتیک و دیافراگمی و همچنین پمپ‌ های دینامیکی از جمله پمپ سانتریفیوژ (گریز از مرکز)، پمپ بشقابی، شناور، کف‌ کش، بشکه‌ کش و کمپرسور باد می‌ باشد.

برای خرید مطمئن پمپ پریستالتیک از پیکاتک، کافی است جزئیات فنی و مشخصات مدل‌های موجود در بالای این مقاله را بررسی کرده و گزینه‌ای سازگار با نیازهای فنی خود انتخاب نمایید. در صورتی که به راهنمایی تخصصی‌ تر برای انتخاب مدل یا استعلام قیمت روز نیاز دارید، تیم مهندسی و کارشناسان فروش پیکاتک با دانش فنی و تجربه صنعتی گسترده، آماده ارائه مشاوره و همراهی گام‌ به‌ گام در فرآیند خرید شما هستند.