نور سنج

نورسنج یا لوکس متر چیست؟

نورسنج (Light Meter) یا لوکس‌متر (Lux Meter) یکی از تجهیزات پرتابل تست و اندازه‌گیری است که برای سنجش شدت نور محیط در واحد لوکس (lumens per square meter یا به اختصار Lux) مورد استفاده قرار می گیرد. این تجهیزات نقش کلیدی در ارزیابی کیفیت نور ایفا می‌ کنند و امکان سنجش کفایت و کارایی سیستم‌های روشنایی را در محیط‌های مختلف فراهم می‌ سازند.

در ساختار نورسنج‌ ها از سنسورهای سیلیکونی حساس به نور (Silicon Photodiode Sensor) استفاده می‌ شود که شدت تابش نوری را به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌ کنند. این مقدار پس از پردازش به واحد لوکس روی نمایشگر دیجیتال نمایش داده می‌ شود. 

از برندهای مطرح در حوزه نورسنج میتوان به TES، LUTRON، EXTECH، TESTO، FLUKE و BENETECH اشاره کرد. این برندها به‌ دلیل دقت بالا، پایداری در قرائت و انطباق با استانداردهای بین‌ المللی در میان کاربران صنعتی و آزمایشگاهی محبوبیت ویژه‌ای دارند. هدف از این مقاله پیکاتک آشنایی با انواع، عملکرد، نحوه استفاده، کاربردها و قیمت لوکس متر است تا پس از مطالعه این مقاله با آگاهی کامل بهترین لوکس متر را بر اساس نیازهای خود انتخاب نمایید.

عملکرد لوکس متر

عملکرد لوکس متر بر اساس رابطه بین شار نوری و مساحت سطح است. شار نوری، کل توان نوری ساطع شده توسط منبع نور است که معمولاً بر حسب لومن (Lumen) و مساحت سطح، مساحت ناحیه‌ ای است که توسط نور روشن می‌ شود و معمولاً بر حسب مترمربع (m²) بیان می‌ شود.

در نتیجه، شدت روشنایی که برابر با میزان شار نوری در واحد سطح است، در واحد لوکس (Lux) اندازه‌ گیری می‌ شود. لوکس مترها از یک المنت حساس به نور مانند یک فتوسل سیلیکونی یا فتودیود، برای دریافت نور و تبدیل آن به یک سیگنال الکتریکی استفاده می‌ کنند. هرچه نور قوی‌ تر باشد، سیگنال الکتریکی تولید شده بیشتر است.

مدار داخلی دستگاه این سیگنال را تحلیل کرده و پس از کالیبراسیون دقیق، مقدار واقعی شدت روشنایی را بر حسب لوکس روی نمایشگر نشان می‌ دهد. بدین ترتیب، لوکس‌ متر در واقع انرژی نوری محیط را به انرژی الکتریکی تبدیل کرده و پس از پردازش، آن را به عددی قابل‌ خواندن و استاندارد تبدیل می‌ کند تا میزان روشنایی محیط به‌طور دقیق قابل ارزیابی باشد.

انواع لوکس متر

لوکس‌ مترها بسته به نوع سنسور، روش نمایش، و قابلیت‌ های اندازه‌گیری در انواع مختلفی تولید می شوند. در ادامه انواع رایج لوکس متر معرفی می شوند:

• لوکس متر دیجیتال (Digital Lux Meter): یک لوکس متر دیجیتال از یک صفحه نمایش دیجیتال LCD یا LED برای نشان دادن مقدار شدت نور استفاده می‌ کند. لوکس مترهای دیجیتال عموماً دقیق‌ تر و قابل اعتمادتر هستند و می‌توانند بین واحدهای مختلفی مانند لوکس، فوت-کندل و غیره جابجا شوند.
• لوکس متر آنالوگ (Analog Lux Meter): لوکس مترهای آنالوگ از یک صفحه نمایش عقربه‌ای (Pointer Scale) برای نمایش شدت نور استفاده می‌ کنند، مشابه یک لوکس متر سنتی. اگرچه در عصر دیجیتال تا حدودی منسوخ شده‌اند، اما لوکس مترهای آنالوگ هنوز در برخی موقعیت‌ها مفید هستند.
• لوکس‌ متر دیتالاگر (Data Logging Lux Meter): این مدل نوع پیشرفته‌ی دیجیتال است که اطلاعات چندین اندازه‌گیری را ذخیره می‌ کند و قابلیت اتصال به PC از طریق USB یا RS‑232 دارد. به عنوان مثال برای پروژه‌ های پایش نوری بلندمدت یا ممیزی HSE بسیار مفید است.
• لوکس‌ متر (Photographic Lux Meter): این نورسنج ها با دقت بسیار بالا و محدوده نوری وسیع طراحی شده‌اند. بعضی مدل‌ها دارای فیلترهای طیفی برای انطباق با حساسیت چشم انسان هستند (مطابق پاسخ طیفی V‑λ) و مناسب برای عکاسان حرفه‌ای، فیلم‌برداری و طراحی نور صحنه می باشند.

واحدهای اندازه گیری لوکس متر

نورسنج برای  اندازه گیری شدت روشنایی (Illuminance) طراحی شده است و داده‌ ها را معمولاً بر اساس چند واحد اصلی فوتومتریک نمایش می‌ دهد. مهم‌ ترین این واحدها شامل لوکس (Lux)، کاندلا (Candela) و لومن (Lumen) هستند که در ادامه توضیح داده می‌ شوند:

لوکس (Lux):

واحد اصلی اندازه‌گیری در لوکس‌متر است و هر لوکس برابر است با یک لومن بر مترمربع (1 lx = 1 lm/m²) می باشد. این واحد بیانگر مقدار نوری است که بر روی سطح مشخصی تابیده می شود.

درواقع لوکس میزان روشنایی قابل‌ مشاهده توسط چشم انسان را نشان می‌ دهد و به همین دلیل در علم فوتومتری (Photometry) استفاده می‌ شود. به عنوان مثال اگر یک منبع نوری با شار نوری 1000 لومن، به طور یکنواخت سطحی به مساحت 10 مترمربع را روشن کند، شدت روشنایی آن سطح برابر با 100 لوکس خواهد بود.

کاندلا (Candela):

کاندلا (cd) واحد شدت نور (Luminous Intensity) است که میزان توان نوری ساطع‌ شده از منبع را در جهتی خاص اندازه‌ گیری می‌ کند. کلمه‌ی Candela در لاتین به معنی “شمع” است و از این واژه گرفته شده؛ زیرا در گذشته برای تعریف شدت نور از نور یک شمع واقعی استفاده می‌ شد.

تفاوت آن با لوکس در این است که کاندلا مربوط به خود منبع نور است، درحالی‌ که لوکس به میزان نوری گفته می‌ شود که در نهایت روی سطح مورد نظر تابیده و درک می‌ شود.

 لومن (Lumen):

لومن (lm) واحد شار نوری (Luminous Flux) می باشد و بیانگر کل میزان نوری است که یک منبع در تمام جهات ساطع می‌کند. لومن از کاندلا مشتق می‌ شود و اساس محاسبه‌ی لوکس نیز بر پایه‌ی آن است. از نظر فیزیکی، شار نوری معیاری از انرژی نوری مؤثر بر درک بینایی انسان است. فرمول رابطه‌ ی آنها به‌صورت زیر است:

lm=1 cd×1 sr

که “sr” واحد زاویه‌ی فضایی (استرادیان) است. به عبارت دیگر منبعی با شدت نوری یک کاندلا، نور خود را در زاویه فضایی یک استرادیان منتشر کند، شار نوری آن برابر با یک لومن خواهد بود.

نحوه کار با لوکس‌ متر (راهنمای گام‌ به‌ گام اندازه‌گیری شدت نور)

همانطور که گفته شد نورسنج یکی از ابزارهای دقیق اندازه‌ گیری شدت روشنایی است که در صنایع، ادارات، مراکز تحقیقاتی و بهداشت حرفه‌ای کاربرد گسترده ای دارد. برای به‌ دست آوردن داده‌ های دقیق و قابل‌ اعتماد، باید مراحل استفاده از دستگاه را به‌ صورت درست و استاندارد انجام دهید. در ادامه مراحل استفاده از لوکس‌ متر ذکر می شوند:

• بررسی وضعیت دستگاه و منبع تغذیه: پیش از شروع اندازه‌گیری از شارژ یا سالم بودن باتری دستگاه اطمینان حاصل کنید. همچنین اطمینان یابید که کالیبراسیون دستگاه صحیح است؛ در غیر این صورت نتایج ممکن است خطا داشته باشند. بسیاری از مدل‌ ها دارای برچسب یا منوی مخصوص جهت بررسی تاریخ آخرین کالیبراسیون می باشند.
• روشن کردن دستگاه: با فشردن دکمه‌ی Power دستگاه را روشن نمایید. اغلب مدل‌ ها نمایشگر دیجیتالی دارند که پس از روشن شدن، واحد پیش‌فرض (Lux یا Foot-Candle) را نشان می‌ دهد.
• آماده‌ سازی سنسور: محافظ روی سنسور نور را بردارید تا فتودیود در معرض نور محیط قرار گیرد. توصیه می‌ شود در هنگام برداشتن درپوش، از تماس مستقیم انگشت با سطح سنسور خودداری کنید تا روغن یا گرد و غبار باعث کاهش دقت اندازه‌گیری نشود.
• انتخاب واحد اندازه‌گیری: از کلیدهای مخصوص انتخاب واحد (لوکس، لومن و ...) استفاده کنید.
• قرار دادن سنسور در محل مورد نظر: سنسور دستگاه را روی سطح افقی یا نقطه‌ی کاری مورد ارزیابی قرار دهید (مثلاً روی میز کار، کف سالن، یا سطح ماشین‌آلات). برای دقت بالا، فاصله‌ی بین سنسور و سطح باید به حداقل برسد (تماس مستقیم یا نزدیک به صفر). درصورتی‌که قصد اندازه‌گیری چند نقطه را دارید، سنسور را در فواصل منظم و ارتفاع یکسان جابه‌ جا کنید تا الگوی نور محیط مشخص شود.
• قرائت و تحلیل مقدار روشنایی: عدد نمایش‌داده‌شده روی صفحه، میزان شدت روشنایی سطح برحسب لوکس یا فوت‌کندل است. برای بهداشت حرفه‌ای یا طراحی سیستم روشنایی، مقدار به‌دست‌آمده باید با استاندارد روشنایی محیط کاری (مثل استاندارد ملی ایران یا ACGIH) مقایسه شود.
• ثبت، ذخیره یا خاموش کردن: پس از پایان کار در مدل‌های دیتالاگر، میتوان مقادیر را در حافظه ذخیره و به رایانه منتقل کرد. با فشردن دوباره‌ی کلید Power دستگاه را خاموش کنید. درپوش محافظ سنسور را مجدداً نصب نمایید تا از ورود گرد و غبار یا نفوذ نور جلوگیری شود.

کاربردهای نورسنج

لوکس مترها یکی از تجهیزات قابل حمل (پرتابل) محسوب می شوند که با وزن سبک و اندازه گیری دقیق و قابل اعتماد شدت نور در طیف گسترده ای از کاربردها مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از کاربردهای رایج لوکس متر در موارد زیر بیان می شود:

•  ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (HSE): اندازه‌گیری شدت روشنایی محل کار برای جلوگیری از خستگی چشم و کاهش خطای اپراتورها، بررسی مطابقت سطح نور با استانداردهای ACGIH، ISO و استاندارد ملی ایران و  ارزیابی روشنایی سالن‌ های تولید، مونتاژ و انبارها
•  فضاهای اداری و آموزشی: تنظیم نور محیط ادارات، کلاس‌ ها و کتابخانه‌ ها برای افزایش تمرکز و راندمان کاری و کنترل نور طبیعی و مصنوعی در طراحی داخلی و معماری
• آزمایشگاه‌ها و تحقیقات علمی: سنجش شدت نور در آزمایش‌ های گیاه‌شناسی، رشد میکروبی و واکنش‌ های نوری و استفاده در کشت گیاهان گلخانه‌ای برای تنظیم نور مصنوعی (Grow Light)
• پزشکی و مراقبت‌ های بهداشتی: ارزیابی روشنایی اتاق عمل، بخش ICU و درمانگاه‌ها جهت تأمین الزامات بهداشتی و کنترل شدت نور در اتاق بیماران برای بهبود شرایط دید و آسایش بصری
•  صنایع کشاورزی و گلخانه‌ای: کنترل نور مطلوب برای رشد گیاهان (Photoperiod Control) و تنظیم لامپ‌های رشد LED طبق نیاز نوری انواع محصولات
•  نگهداری و کنترل کیفیت: بررسی عملکرد چراغ‌ ها پس از مدت‌ زمان کارکرد و ارزیابی سطح نور در خطوط کنترل کیفیت یا تست محصول
•  پروژه‌ های تاسیساتی و عمرانی: اندازه‌گیری سطح روشنایی در تونل‌ ها، پارکینگ‌ ها و محوطه‌ های شهری و بررسی کارایی سیستم‌ های روشنایی اضطراری
•  طراحی و مهندسی روشنایی: بررسی کیفیت و یکنواختی نور در پروژه‌های طراحی سیستم روشنایی، ارزیابی مصرف انرژی و بهینه‌ سازی تعداد و توان لامپ‌ ها و تست عملکرد لامپ‌های LED، CFL یا فلورسنت پس از نصب
•  عکاسی، فیلم‌ برداری و استودیو: کنترل میزان نور تابشی روی سوژه برای دستیابی به نوردهی دقیق (Exposure) و تعیین بهترین تنظیمات ISO، دیافراگم و سرعت شاتر در عکاسی حرفه‌ای

اهمیت نورسنجی در ایمنی و بهداشت شغلی (HSE)

لوکس متر یکی از ابزارهای حیاتی در مدیریت ایمنی، بهداشت و ارگونومی محیط کار است. روشنایی مناسب نه‌ تنها کیفیت دید را بهبود می‌ بخشد، بلکه مستقیماً روی سلامت چشم، کاهش خطای انسانی و افزایش بهره‌ وری تأثیرگذار خواهد بود. نقش نورسنجی در HSE شامل موارد زیر است:

• پیشگیری از خستگی چشم و سردردهای ناشی از کار طولانی‌ مدت: نور ناکافی یا بیش‌ازحد، باعث کشیدگی عضلات چشم و اختلال در تمرکز می‌ شود.
• کاهش خطای کاری و افزایش دقت: در محیط‌های صنعتی و آزمایشگاهی، نور کم می‌ تواند باعث اشتباه در خواندن مقیاس‌ ها یا مونتاژ قطعات شود.
• ایجاد محیط کاری ایمن‌ تر: روشنایی مناسب نقاط خطرناک (مانند راهروها، پله‌ها و محل کار با ماشین‌آلات سنگین) از وقوع حوادث جلوگیری می‌ کند.
• انطباق با استانداردهای ملی و بین‌ المللی: صنایع ملزم هستند میزان نور محیط کار را طبق استانداردهایی مانند ACGIH، ISO، EN یا استاندارد ملی ایران کنترل کنند.

توجه نمایید که بی توجهی به نورسنجی در محیط کار میتواند باعث افزایش نرخ حادثه و آسیب شغلی، کاهش کیفیت محصولات یا خدمات، افزایش هزینه‌های ناشی از خطا و دوباره‌کاری و مشکلات بینایی طولانی‌ مدت در کارکنان شود.

برندهای مطرح تولیدکننده نورسنج

• لوکس متر LUTRON
• لوکس متر تستو TESTO
• لوکس متر TES Instrument
• لوکس متر یونیتی UNI-T
• لوکس متر فلوک Fluke 
• لوکس متر Extech Instruments 

قیمت لوکس متر

قیمت لوکس‌ متر با توجه به برند، محدوده اندازه‌گیری، دقت، نوع نمایشگر (آنالوگ یا دیجیتال) و امکاناتی مانند دیتالاگر یا اتصال USB متفاوت است. قیمت مدل‌ های معمولی بین 2 تا 15 میلیون تومان متغیر می باشد اما مدل های حرفه‌ای‌ تر از برندهایی مانند FLUKE و TESTO قیمت های بالاتری دارند.

در هنگام خرید لوکس‌ متر، توجه به دقت اندازه‌گیری (Accuracy)، رزولوشن نمایشگر و محدوده سنجش Lux / Foot‑candle ضروری است. همچنین، نوع تغذیه (باتری قلمی یا لیتیومی) و قابلیت‌ های جانبی مثل حافظه داخلی، حسگر جدا یا بلوتوث اهمیت زیادی در قیمت نهایی دارد.  برخی دیگر از عوامل مؤثر بر قیمت لوکس‌ متر عبارتنداز:

• برند سازنده: برندهایی با گواهی ISO 17025 Calibration Certificate (مثل Testo یا Fluke) در رده قیمتی بالاتر قرار دارند.
• محدوده اندازه گیری lux: محدوده فراتر از 100,000 Lux برای نورهای قوی صنعتی هزینه بیشتری دارد.
• دقت اندازه گیری: مدل‌ هایی با فیلتر طیفی دقیق‌تر (V‑λ correction) گران‌ تر می باشند.
• ویژگی های خاص و تجهیزات جانبی: دیتالاگر، Wi‑Fi و USB قیمت را تا دو برابر افزایش می‌ دهد.
• رنج اندازه گیری(Fc)
• رزولوشن(Lux) و (Fc)
• منبع تغذیه/ باتری

خرید نور سنج (لوکس متر) از فروشگاه اینترنتی پیکاتک

فروشگاه اینترنتی پیکاتک به‌ عنوان یکی از معتبرترین و تخصصی‌ ترین مراکز تأمین ابزار دقیق و تجهیزات اندازه‌گیری در ایران، مرجع مطمئن برای خرید لوکس‌ متر یا نورسنج به شمار می‌ رود. این مجموعه طی سال‌ ها تجربه، مجموعه‌ای گسترده از ابزارهای سنجش پارامترهای محیطی و فیزیکی شامل نیروسنج، گشتاورسنج، دورسنج، ضخامت‌سنج، لرزش‌سنج، صوت‌سنج، نورسنج، رطوبت‌سنج، غبارسنج و جریان‌سنج پرتابل را عرضه می‌ کند.

جهت خرید لوکس متر کافی است به بالای این مقاله مراجعه نمایید و پس از بررسی قیمت و مشخصات فنی هر مدل بهترین محصول را انتخاب نمایید. تمامی مدل‌ ها همراه با مشخصات فنی کامل، محدوده اندازه‌گیری (Lux/Fc)، دقت اندازه‌گیری، نوع حسگر و منبع تغذیه درج شده‌اند تا امکان مقایسه سریع و تصمیم‌ گیری دقیق فراهم شود.

بازدیدکنندگان محترم جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه خرید و استعلام قیمت به روز نورسنج (لوکس متر) با کارشناسان فروش ما تماس بگیرید. پیکاتک با رویکردی تخصصی در تأمین ابزارهای تست و اندازه‌گیری، تجربه‌ای سریع، ایمن و مقرون‌ به‌ صرفه از خرید آنلاین را برای شما رقم می‌ زند.