ورق برنجی
ورق برنجی از ادغام دو فلز روی و مس ایجاد می شود. با ترکیب کردن آن ها، ورقی طلایی رنگ حاصل می گردد که اصطلاحاً به ورق برنجی شهرت دارد. این نوع ورق خود به دسته های بیشتری تقسیم می شود و انواع مختلفی دارد که در صنعت نیز از کاربردهای گسترده‌ای برخوردار هستند. رنگ طلایی این ورق بستگی به نسبت اجزای تشکیل دهنده آن دارد و اگر یکی از دو فلز مس یا روی، درصد بیشتری در ورق برنجی داشته باشد، رنگ ورق نیز به آن فلز بیشتر مایل خواهد بود.
همانطور که گفته شد، ورق برنجی از ترکیب دو فلز مس و روی ایجاد می شود و رنگی طلایی دارد. با عوض کردن نسبت اجزای تشکیل دهنده این ورق، رنگ ورق برنجی به سمت فلز غالب متمایل خواهد شد. اگر فلز غالب روی باشد، رنگ ورق نقره ای و اگر مس باشد، رنگ به طلایی متمایل می گردد. با ترکیب این دو فلز، خواص شیمیایی، الکتریکی و مکانیکی متفاوتی به ورق برنجی داده می شود و زمینه های کاربردی این نوع فلز را وسیع تر می کند.
ورق برنجی شباهت هایی نیز با ورق برنزی دارد، فقط در ورق برنزی به جای روی، از قلع استفاده می شود. آلیاژ برنج از سالیان دور برای استفاده های تزیینی بسیار محبوب بوده است. چرا که براق و طلایی رنگ است و چشم مخاطب را به خود جلب می کند.
هنوز هم در مکان هایی که بحث مقاومت در برابر خوردگی و اصطکاک مطرح می شود، استفاده از برنج و ورق برنجی اهمیت خود را نشان می دهد. در وسایلی همچون قفل ها، لولاها، چرخ دنده ها و یاتاقان ها از فلز برنج استفاده می شود که اهمیت این فلز را به خوبی نشان می دهد. البته در ادامه مفصل به کاربردهای این فلز و ورق های صنعتی آن خواهیم پرداخت و آن ها را بررسی خواهیم کرد.
در مورد خواص فیزیکی ورق برنجی نیز باز باید به نسبت اجزای تشکیل دهنده رجوع کنیم. جدا از رنگ، با حضور بیشتر درصد مس، مقاومت و انعطاف پذیری بیشتری به این ورق ها داده می شود. همچنین اگر روی، درصد غالبی داشته باشد، میزان چکش خواری کمتر خواهد شد و ورق های برنجی به سمت تردی خواهند رفت.
به طور کلی، ورق برنجی نسبت به ورق هایی از جنس روی یا ورق های برنزی، چکش خوارتر هستند که خود یک ویژگی بارز می باشد. دمای ذوب این فلز پایین است و بنابراین قالب گیری آن تقریبا کار ساده ای خواهد بود.
انواع ورق برنجی
ورق برنجی انواع مختلفی دارد و از سویی دیگر خود آلیاژ برنج نیز به دسته های مختلفی طبقه بندی می شود که در ادامه این مقاله توضیحاتی را در مورد آن نیز ارائه خواهیم کرد. ورق های برنجی بر اساس نوع مصرف آن ها به سه نوع دسته بندی می شوند که عبارتند از:
برنج فنری: نام دیگر برنج های سخت می باشد که از لحاظ سختی، بالاترین درصد به آن ها تعلق می گیرد. در صنعت هایی همچون صنعت برق، برنج های فنری استفاده گسترده ای دارند. چرا که بحث استحکام و سختی در این صنعت از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است. ضخامت این نوع کویل یا ورق برنجی از ۳/۰ الی ۱ میلی متر متغیر می باشد. از لحاظ عرضی نیز گستره ای حدود ۳۰۵ الی ۳۵۰ میلی متر دارد.
برنج نیمه سخت: برنج های نیمه سخت دقیقا حالتی میان سخت و نرم دارند. آن ها در مقایسه با برنج نرم از انعطاف پذیری کمتری برخوردار می باشند که ناشی از درصد کمتر مس در اجزای تشکیل دهنده آن ها می باشد. ضخامت ورق برنجی آن‌ها از ۳/۰ الی ۲۰ میلی متر متغیر هستند که خود بازه ای بسیار است. از لحاظ عرضی نیز از ۶۶۰ میلی متر الی ۲ متر متغیر هستند که باز هم به وسعت بازه می توان پی برد.
برنج نرم: همان طور که از اسم آن پیدا است، نرم ترین حالت برنج می باشد و درصد بیشتری مس در آن استفاده می شود. همین خاصیت نرمی به این دسته از برنج اجازه داده است تا راحت تر جوش بخورد و در صنعت بسیار محبوب شود. در لوازم تزئینی و دیگر لوازم متفرقه همچون رادیاتورها از برنج نرم استفاده می گردد. ضخامت ورق برنجی آن ها از ۴/۰ تا ۸/۰ میلی متر و عرض آن ها ۶۶۰ میلی متر می باشد.
انواع ورق برنجی از نظر آلیاژهای به کار رفته در آن
این نوع ورق از نظر نوع آلیاژ و مقداری که در آن به کار رفته به انواع گوناگونی دسته بندی می شوند.
ورق برنجی کم عیار: ورق برنجی کم عیار به ورقی می گویند بسیار انعطاف پذیر بوده است و به راحتی در دمای بالا شکل پذیری بالایی دارد. هرچه مقدار فلز روی در این نوع ورق بیشتر شود، شکل پذیری و مقاومت آن نیز بالا می رود. فلز روی که در آن به کار رفته است حدودا بین ۵ تا ۲۰ درصد می باشد.
ورق برنجی پرعیار: منظور از ورق برنجی پر عیار، وجود ۲۰ تا ۴۰ درصد فلز روی می باشد. اگر این فلز از این مقدار مشخصی بیشتر شود نه تنها خاصیت شکل پذیری ایجاد نمی کند، بلکه اثر منفی بر آن می گذارد، اما استحکام بیشتری به ورق می بخشد.
ورق های برنجی حاوی قلع و آلومینیوم: وجود فلز قلع و آلومینیوم باعث ایجاد روکش محافظ بر فلز برنج می شود و باعث افزایش مقاومت در برابر خوردگی در شرایط محیطی مرطوب می گردد.
ورق برنجی حاوی سیلیسیوم: این آلیاژ در ساخت تانکرها، سماور، رادیاتور، پیچ و مهره، لوله، اتصالات و غیره به کار می رود و همانطور که از نام آن پیداست درصد فلز سیلسیم به کار رفته در آن بالا است.
درصدهای مختلف ورق برنجی
در مجموع، آلیاژهای برنجی به ۵ دسته اصلی تقسیم می شوند و در تعیین نوع ورق برنجی نیز نقش مؤثری دارند. در ادامه هرکدام از آن ها را جداگانه معرفی خواهیم کرد و به ویژگی های آن ها خواهیم پرداخت.
دسته اول برنج های آلفا هستند که بیش از ۶۵ درصد در داخل آن ها از مس استفاده شده است. این نوع برنج ها قابلیت چکش خواری خوبی دارند و قابلیت انجام کار سرد بر روی آن ها ممکن می باشد. آن ها در پرس کردن و آهنگری استفاده بیشتری دارند. رنگ طلایی در برنج های آلفا بیشتر به چشم می آید. از آنجایی‌که درصد مس در این نوع برنج بیشتر می باشد، خواص آن به مس بیشتر شبیه است. آن ها سخت و محکم هستند و تراش دادن آن ها به نوعی، کاری سخت محسوب می شود. معمولاً بهترین عملکرد برنج آلفا با ۳۲ درصد روی حاصل می گردد.
دسته دوم برنج های آلفا بتا هستند. برعکس دسته اول، این برنج ها برای استفاده در کار گرم کاملاً مناسب می باشند. در مواد تشکیل دهنده این آلیاژ میان ۵۵ الی ۶۵ درصد از مس استفاده شده است و مثل برنج نوع آلفا، مس فلز غالب می باشد.
دسته سوم برنج های بتا هستند که تعادلی نسبی در میزان مس و روی در آن ها حفظ شده است. اما همچنان مقداری درصد مس در آن ها بیشتر می باشد. آن‌ها نیز فقط مناسب برای کار گرم هستند. برای قالب ریزی نیز برنج های بتا سخت تر و محکم تر می باشند و بهترین گزینه از میان انواع مختلف برنج ها هستند.
دسته چهارم برنج گاما می باشد که ۶۱ الی ۶۷ درصد روی در آن استفاده شده است و فلز غالب روی می باشد.
دسته پنجم برنج سفید نام دارد. برنج سفید بسیار شکننده است و رنگ زرد در آن دیده نمی شود. برنج سفید ظاهری شبیه به نقره دارد.
خواص ورق برنجی
برای شناخت بهتر ورق برنجی خوب است که اندکی با خواص آن آشنا شویم. همان طور که گفته شد، برنج از روی یا برنز چکش خوارتر می باشد. دمای ذوب نسبتاً پایین برنج، قالب گیری این آلیاژ را نسبتاً آسان کرده است. طبق گفته های پیشین، با عوض کردن درصد مس و روی، خواص برنج نیز تغییر خواهد کرد و باعث تشکیل برنج سخت و نرم خواهد شد. چگالی برنج از ۸٫۴ تا ۸٫۷۳ گرم بر سانتی متر مکعب متغیر می باشد.
امروزه ۹۰ درصد آلیاژهای برنج بازیافت می شوند. از آنجایی که این آلیاژ فرو مغناطیسی نمی باشد، با عبور دادن قراضه این آلیاژ از نزدیکی یک آهن ربای قدرتمند، از میان قراضه های آهنی جدا خواهد شد. سپس به کارخانه ریخته گری برده می شود، ذوب می گردد و به شمشال تبدیل می شود. شمشال ها حرارت می بینند و به ورق برنجی و دیگر فرم ها با شکل و اندازه دلخواه تبدیل خواهند شد. نرمی کلی برنج به این معنا است که اغلب می توان آن را بدون استفاده از سیال های برشی تراش داد، هرچند که در این مورد استثناهایی نیز وجود دارد.
آلومینیوم باعث محکم تر شدن و مقاومت بیشتر برنج در برابر خوردگی می شود. همچنین حضور این فلز، یک لایه سخت به نام آلومینیوم اکسید تشکیل می دهد که روی سطح ورق برنجی را می گیرد و خاصیت خود ترمیمی و حالتی شفاف نیز دارد. قلع نیز دارای تأثیرات مشابهی است و در صنعت دریایی کاربرد بیشتری دارد و با برنج ترکیب می شود.
ترکیب برنج با آهن، آلومینیوم، سیلیکون و منگنز نیز خاصیت ضد سایشی و ضد گسیختگی به فلز می دهد. نکته جالب این است که با افزودن حتی یک درصد آهن به برنج، خاصیت مغناطیسی این آلیاژ به طرز چشم گیری افزایش می یابد.
تسمه برنجی چیست؟
تسمه های فلزی دارای سطح مقطع مستحکم و مقاومت کششی بالا است. تسمه های فلزی از آلیاژهای متفاوت فلزی تولید می شوند و انواع متفاوتی دارند، از انواع آن می توان به تسمه فولادی، آلومینیومی، مسی و برنجی اشاره کرد. تسمه برنجی با داشتن خواص الکتریکی برای تولید قطعات الکترونیکی استفاده می گردد.
انواع تسمه برنجی
ورق برنجی و تسمه آن با آلیاژ B63: این محصول به دلیل اینکه عناصر زیادی دارد، از مقاومت بیشتری نسبت به دیگر انواع تسمه برخوردار است و برای تولید انواع کلیدها، پریزها، سر سیم ها، پانچ، برش و غیره استفاده می شود.
ورق برنجی و تسمه برنجی با آلیاژ B65: این نوع آلیاژ در تولید قطعات خودرو و رادیاتور مورد استفاده قرار می گیرد.
ورق برنجی و تسمه برنجی با آلیاژ B70: مقدار مس موجود در این نوع تسمه برنجی بیشتر است و انعطاف پذیری بالایی دارد. این نوع آلیاژ یکی از پر استفاده ترین و پرکاربرد ترین ورق و تسمه در بازار می باشد و طبق درخواست مصرف کننده تولید می شود.
با توجه به اهمیت بالای این فلز در صنایع مختلف تقاضای زیادی در خرید یا فروش در بازار موجود است. بسته به خواص مکانیکی برنج، به سه دسته‌ی برنج کم عیار و برنج پر عیار و برنج هایی با ۵۰ درصد روی تقسیم میشود.
کاربرد ورق برنجی
همان طور که گفته شد، ورق برنجی در بسیاری از موارد صنعتی و تزئینی کاربرد دارد. در قفل ها، لولاهای در، چرخ دنده ها، یاتاقان ها، جعبه های مهمات، زیپ ها، لوله ها، سری های خرطومی شلنگ ها، شیرهای صنعتی، پریزها و سوکت های الکتریکی ورق برنجی نقش مهمی را بازی می کند. جدا از این ها، در وسایل موسیقی نیز استفاده گسترده ای از برنج و ورق برنجی می شود. داخل آلات موسیقی همچون شیپور و متالوفون از ورق برنجی شکل یافته، استفاده شده است. همچنین این ورق در مواردی نیز به عنوان جایگزین مس در جواهرسازی مورد استفاده قرار می گیرد. ترکیب ۶۶ درصد مس و ۳۴ درصد روی، ترکیبی ایده آل برای جواهرسازی می باشد. چرا که در برابر خوردگی ترکیبی مقاوم است.
جمع بندی
همانطور که گفته شد ورق برنجی از آلیاژهای مختلفی از جمله مس و روی تشکیل می شود. این نوع ورق از نظر سختی به انواع مختلف نرم، نیمه سخت و فنری و از نظر آلیاژ فلزات مختلفی که در این نوع ورق به کار می رود به کم آلیاژ، پر آلیاژ، آلومینیومی و قلعی و سیلسیومی تقسیم می شوند.
ورق برنجی از آلیاژها در صنایع مختلف کاربرد بالایی دارد و طبق نیاز مصرف کننده در بازار عرضه می شود. در نهایت باید بگوییم بر اساس مقدار روی و مس موجود در ورق برنج، قیمت و انعطاف پذیری آن متغیر است.
تماس فوری(مشاوره و خرید)
